| |
|
||
|
|
||
| CONCLUSIE - hoofdstuk 14 | |||
| |
|||
|
Inhoud -
Sprookje -
Vernietiging boerenbestaan -
Agro-economische structuur
Cargill - Conclusie - Verbeek - Ontwikkelingen - Slot - Bijlagen - Links Bestellen/Downloaden/Reageren - dDH - Duurzaamsite - Landbouwsite - Verder >> |
|||
| |
|||
| |
|||
| ________ | ____ |
DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN CARGILL agro-multinationals zijn de motor van de vernietiging van het boerenbestaan In 1991 moest ook India eraan geloven. Door een jarenlang en groeiend overheidstekort was het land niet meer in staat haar internationale staatsschulden af te lossen. De Wereldbank en het IMF sprongen bij, maar stelden hun voorwaarden: meer ruimte voor buitenlandse concerns en beperking van steunmaatregelen aan kleine boeren. Zo = kunnen buitenlandse concerns nu een meerderheidsbelang in Indiase bedrijven verwerven, terwijl zij vroeger niet verder konden komen dan 40 procent, = kunnen bedrijven in de naaste toekomst volledig eigendom worden van buitenlandse firma's en kan de winst het land uit gebracht worden, = is de importheffing op buitenlands zaad teruggebracht van 95 naar 15 procent 208, = moeten de overheidssubsidies aan Indiase boeren teruggebracht worden, = moet de overheid buitenlands graan aanschaffen als dit goedkoper is dan Indiaas graan 209, = kunnen multinationals nu de zaadhandel gaan beheersen, die oorspronkelijk in handen van de overheid was, = kunnen (buitenlandse) bedrijven nu landbouwgrond van kleine boeren opkopen, om er grootschalige boerenbedrijven of plantages te beginnen, = kunnen (buitenlandse) mijnbouwbedrijven makkelijker grond aankopen, en = kunnen (buitenlandse) hotel-ketens eenvoudiger grond in natuurgebieden verwerven, en de inheemse volken die daar wonen verjagen. 210 De gevolgen bleven niet uit: in 1992 was India gedwongen een miljoen ton tarwe te importeren uit de Verenigde Staten, in plaats van die aan te kopen bij kleine Indiase boeren. De graanimport veroorzaakt dus armoede en teleurstelling op het Indiase platteland en vergroot het tekort op de betalingsbalans. Extra schrijnend is dit als je je realiseert dat de Amerikaanse tarwe niet alleen zo goedkoop was door de zeer grootschalige Amerikaanse produktiewijze, maar ook door de exportsubsidie van 30 dollar per ton van de US-overheid. Intussen zijn de Indiase overheidsuitgaven gestegen en is het tekort op de betalingsbalans toegenomen, hoewel het officiële doel van de Wereldbank/IMF-maatregelen juist was dit te voorkomen. 211+ Opnieuw is het onduidelijk of Cargill, via de Amerikaanse regering, invloed gehad heeft op het 'Structurele Aanpassings-Programma' van de Wereldbank en het IMF voor India. De agro-gigant kiest ervoor het publiek in onwetendheid te laten, ook als het gaat om bittere armoede en zelfs kwesties van leven en dood van miljoenen mensen. Duidelijk is in ieder geval wel dat Cargill nu aanzienlijk meer mogelijkheden heeft graan te exporteren naar India en fabrieken op te kopen of te bouwen in dit land. Inderdaad: Cargill doodt 'Cargill kills' riepen de demonstrerende Indiase boeren bij de Cargill-fabrieken in Amsterdam. We vroegen ons af of hun beschuldiging juist was. Naar mijn idee is er maar één conclusie mogelijk: zij hebben inderdaad gelijk. Helaas. De agro-multinationals - met name Cargill - vormen de motor achter de schaalvergroting en de mechanisering in de landbouw. Zij zijn er in de eerste plaats voor verantwoordelijk dat zovele boeren en landarbeiders hun land en hun beroep hebben moeten verlaten en met name in de Derde Wereld in de miserabelste omstandigheden terecht gekomen zijn. Cargill is de grootste onder de agro-giganten en heeft de meeste economische en politieke invloed. Toch zullen - behalve in India - niet veel boeren Cargill aanwijzen als de grote boosdoener. Het bedrijf slaagt erin buiten beeld te blijven. Dat is mogelijk omdat er verschillende schakels van handelaars zitten tussen de boer en de machtige firma. Een tweede reden is dat 'de marktprijs' voor een absoluut, bijna bovennatuurlijk gegeven gehouden wordt, waar niemand iets aan zou kunnen doen. Bij nadere bestudering blijkt Cargill zich tot op het hoogste politieke niveau krachtig in te zetten voor geforceerde overproduktie en vrijhandel: de twee grote oorzaken van de dalende landbouwprijzen. 212+ Wie beslist? Ik wil het dorpsleven niet idealiseren. Integendeel. Op het platteland komt ook bekrompenheid voor, sociale uitsluiting, discriminatie naar godsdienst of kaste, vrouwenmishandeling en noem maar op. Ook zal het boerenwerk lang niet iedereen liggen. Er is niks op tegen als er werkbesparende machines in de Derde Wereld-landbouw ingezet worden, als er zich een lokale nijverheid, industrie of dienstensector ontwikkelt, die mensen werk kan bieden die liever geen boerenarbeid doen. Mits lokale gemeenschappen er zelf profijt van hebben en zelfstandig tot deze veranderingen besluiten. Het is echter onverteerbaar dat grote agro-concerns als Cargill op eigen houtje besluiten tot ingrijpende veranderingen in de landbouw, die onnoemelijk veel slachtoffers vergen. En dat Cargill het vertikt eerlijke informatie te geven over wat ze aan het doen is. Zich van geen kwaad bewust? Hoe ziet Cargill zichzelf? Verschillende bedrijfspublikaties geven daarvan een indruk. Zo schrijft president-directeur Mock van Cargill Nederland in het Sociaal Jaarverslag 1996/1997: "Een omvangrijk deel van de wereldbevolking, zo'n 800 miljoen mensen, is structureel ondervoed. (..) Het betekent dat op dit moment meer dan één op de tien mensen in de wereld honger lijdt. Daarom gaat een deel van de investeringen van Cargill naar ontwikkelings-landen die voor ons uit puur commercieel oogpunt niet bijzonder interessant zijn, maar waar we toch aanwezig willen zijn. Niet omdat we de pretentie hebben op eigen houtje het armoede-vraagstuk te kunnen oplossen. Maar wel omdat we denken dat we daar, met voor onze begrippen relatief geringe investeringen, hopelijk toch een ontwikkeling ten goede kunnen bevorderen." 213 Op Cargills website wordt de bedrijfsvisie samengevat in: "de beste te zijn in het verbeteren van de levensstandaard van de wereldbevolking." 214 En in een folder: "Cargill is van mening dat zij kan meegroeien met en bijdragen aan de economische ontwikkeling van ieder land waarvan zij deel uitmaakt." Maar de ambities gaan verder: "Bovendien wil ze betrokken raken bij de lokale samenleving waarvan ze deel uitmaakt, niet alleen door het bieden van werkgelegenheid, maar ook door bij te dragen aan het culturele en sociale leven." 215 Of zoals de vorige algemeen president-directeur Micek het uitdrukte: "De gemeenschappen waarin we leven te maken tot plekken waar het beter is te leven, te werken en te spelen." 216 Telkens als ik dit soort volzinnen lees - en in de publikaties van Cargill struikel je erover! - ga ik twijfelen. Zijn dit nu holle PR-praatjes of menen de schrijvers dit en vallen Cargill-directeuren onder de categorie 'ze weten niet wat ze doen'? Als je zo nuchter mogelijk op een rijtje probeert te zetten wat de firma doet, wat het effect is van het beleid dat het bestuur en de directie uitstippelen, kom je tot de allervreselijkste conclusies. Maar als je luistert naar wat de topfunctionarissen zeggen, lijk je te maken te hebben met de nobelste mensen. Dan stuit je op uitspraken als: "Hoewel Cargill een commercieel bedrijf is, wordt het menselijke aspect nooit uit het oog verloren." 217 Hoe is het mogelijk in een dergelijke schizofrenie te leven? Misschien omdat de Cargill-leiding met man en macht probeert het bedrijf tot een comfortabel eilandje te maken? Die indruk geeft het bedrijfsblad van Cargill Nederland, de Cargill Koerier, in ieder geval. Zo lezen we er hoe directeur Hoeffelman bij zijn afscheid zegt: "Het klinkt misschien wat sentimenteel, maar ik houd echt van Cargill. Dat is een stuk van mezelf geworden in de loop der jaren. Mijn vrouw zegt wel eens schertsend: 'Jij bent Cargill-ziek!'. Maar ik ben daar trots op. (..) Cargill is een geweldige maatschappij. (..) Ik heb Cargill gegeten, ik heb Cargill gedronken, ik heb Cargill geslapen en Cargill gedroomd. Van de 24 uur per dag was je eigenlijk de hele tijd met Cargill bezig. Op alle andere terreinen heb ik een geweldige achterstand, maar die ga ik nu inlopen." 218 Intern wordt Cargill graag een 'global family' genoemd. 219 Zo lezen we in de Cargill Koerier dat 'plant-accountant' Dimitri Bryan uit het Vlaamse Staden in Venezuela werd "opgevangen als een echte collega en als iemand van de grote familie. (..)Hij was er een echte gast, zowel in Caracas waar de burelen waren ondergebracht, als in Valencia waar de afvullijnen actief waren. (..) De belangrijkste boodschap is, dat er waar ook ter wereld steeds collega's op je wachten." 220 In een andere aflevering van het blad wordt verhaald van de bouw van een sojafabriek in Brazilië, waarbij Nederlanders (onder andere Rien Faasse) en Brazilianen (onder andere Joe Pipoli) eendrachtig samenwerkten. "Pipoli en Rien hebben elkaar in tien jaar niet meer gezien. 'Maar', zegt Rien, 'ik kan hem nu opbellen en het gesprek voortzetten of we elkaar gisteren nog hebben gesproken. De echte opstartmaten vergeet je je leven niet meer." 221 Om zichzelf een gezellige werkomgeving te scheppen willen of kunnen Cargill-mensen niet meer beseffen met welk vernietigend werk ze bezig zijn.
Voor het goede doel en een 'positieve uitstraling' Cargill-werknemers, verenigd in de 'Actiegroep Polen' helpen vanaf 1994 Poolse kinderen. "Op de foto ziet u de blije kindergezichtjes in de opgeknapte school in Soldry", schrijft de Cargill Koerier. 223 De groep heeft de school opgeknapt "deels met geld van de medewerkers die elke maand een bedrag voor dit doel afstaan, deels door in vakanties ter plaatse te gaan timmeren, metselen en schilderen. (..) Het hele project heeft ongeveer f 20.000,- gekost, waarbij een forse subsidie zat van Cargill Nederland." Ik krijg hier een bittere smaak van in mijn mond. Ik twijfel er niet aan dat de 'Actiegroep' met de beste bedoelingen en met grote inzet de Polen helpt en ik kan me voorstellen dat de Polen er erg blij mee zijn. Maar juist in een land als Polen, waar zoveel kleine boeren zijn, zullen agro-multinationals als Cargill een enorme ravage aanrichten. In een andere aflevering van hetzelfde blad 224 schrijft de directie: "Cargill geeft in Nederland jaarlijks ongeveer twee ton uit aan donaties ten behoeve van allerlei lokale en nationale instellingen. Hieronder laten wij u zien in welke sectoren die donaties terecht komen, hoeveel de begroting voor zo'n sector is en welke instellingen hieronder kunnen vallen: · Algemeen charitatief f 40.000,- (bijvoorbeeld Leger des Heils, Rode Kruis, Artsen zonder Grenzen, Nierstichting, Prinses Beatrixfonds, Terre des Hommes, enz.) · Cultureel f 10.000,- (allerlei culturele activiteiten, zoals historische musea, muziekinstellingen, Koninklijk Concertgebouworkest) · Natuur en milieu f 10.000,- (Wereld Natuur Fonds, Vereniging Natuurmonumenten) · Speciale ad-hoc-projecten f 50.000,- · Bijzondere calamiteiten f 30.000,- (ten behoeve van nationale steunacties zoals destijds voor Uganda) · Kleine lokale giften f 60.000,- (dit kan een lokaal buurthuis zijn, de sponsoring van een sportfestijn of een theater)." De directie gaat verder: "Deze giften zijn vrij 'onzichtbaar', dat wil zeggen dat Cargill er niet mee aan de weg timmert. Maar Cargill wil zich steeds meer gaan manifesteren als een 'goede buur' in de gemeenschap waarin zij actief is. En het zal steeds belangrijker worden dat Cargill meer publiciteit aan bepaalde donatie-activiteiten gaat geven. Hopelijk kunnen wij dit al spoedig tot uitvoering brengen. (..) Om in aanmerking te komen zal een project zoveel mogelijk voldoen aan de volgende criteria: 1. Is de donatie zichtbaar? 2. Maak je er iets mee mogelijk dat anders niet kan bestaan? 3. Is er een relatie met het produkt, markt of vestiging? 4. Ondersteunt het een voor het bedrijf belangrijke relatie? 5. Is er een positieve uitstraling op Cargills imago?" Als je Cargill om informatie vraagt die betrekking heeft op belangrijke maatschappelijke kwesties, verbergt ze zich (zie hoofdstuk 6), maar als ze goede sier kan maken, trekt ze graag haar portemonnee en gooit ze er 'maar liefst' twee ton (= nog geen twee pro mille van de netto Nederlandse winst) tegen aan. Maar dan moet een 'positieve uitstraling op Cargills imago' wel gegarandeerd zijn. * *
*
Verder naar het volgende hoofdstuk >> << Terug naar het begin van dit hoofdstuk. * *
*
NOTEN 208. Invisible Giant - Cargill and its Transnational Strategies; Brewster Kneen; Pluto Press; Londen, 1995; pag. 186, 187. terug 209. 'GATT, Agriculture and Third World Women'; Vandana Shiva; Ecofeminism; Maria Mies en Vandana Shiva; Zed Books; Londen, 1993; pag. 233, 234. terug 210. M.D. Nanjundaswamy, voorzitter van de KRRS (Karnataka Rajya Ryota Sangha = Boerenorganisatie uit Karnataka, een zuidelijke deelstaat in India); lezing in Amsterdam; 28 oktober 1998. terug 211+. 'GATT, Agriculture and Third World Women'; Vandana Shiva; Ecofeminism; Maria Mies en Vandana Shiva; Zed Books; Londen, 1993; pag. 233, 234. = Begin december 1999 sloten twee topambtenaren, Susan Esserman van het VS-Handelsministerie en N.N. Khanna van het gelijknamige ministerie uit India, een overeenkomst over het afschaffen van quota voor landbouwimporten naar India. Het Indiase parlement kwam hier niet aan te pas, hoewel deze overeenkomst de landbouwprijzen zal verslechteren en zo het dagelijkse leven van honderden miljoenen Indiërs raakt. Het laat zien hoe machtig de Amerikaanse invloed is in India op gebied van landbouw en economie. IPS; 13 maart 2000. terug 212+. Graag wil ik hier de mening weergeven van dè grote Cargill-expert, de Canadese onderzoeker Brewster Kneen. In 1990 kwam er een boek van hem uit over Cargill en de Canadese landbouw. In het slothoofdstuk schrijft hij eerst dat Cargill zeker niet de enige kracht is die ons naar een "wereldwijde monocultuur in de meest brede zin van het woord" drijft. Maar de "analyse van Cargills agenda en haar activiteiten laat zien dat de sterke overeenkomst op zakelijk en ideologisch gebied tussen Cargill en de Federale overheid niet op toeval berust. In feite is Cargill Canada de belangrijkste drijvende kracht achter de onophoudelijke afkalving van de Canadese sociale voorzieningen voor boeren. (..) De regering doet werkelijk wat haar gezegd wordt door de firma's die haar financieel steunen, door de agro-concerns, die haar vertellen wat ze wil horen en door professoren en landbouw-bureaucraten die weten dat ze hun salaris toch wel krijgen, hoeveel boeren er ook failliet gaan. Cargill, onder andere, schuift universiteiten onderzoeksgelden toe en betaalt boeren om hen in staat te stellen 'bijscholingscursussen' te volgen. Tegelijkertijd braakt ze een stroom van gladde en vaak overtuigende propaganda-praatjes uit, die de zegeningen van de Markt, competitie, hybride zaden en breed opgezette concerns ophemelen. Cargills top zal díe boeren blijven vleien, die zichzelf graag zien als schrandere, onafhankelijke zakenlieden. Maar boeren houden zichzelf alleen maar voor de gek, als ze denken dat ze individueel enige macht hebben over een enorme multinational met heel wat geld achter de hand. Ook al winnen ze zo nu en dan een kleine schermutseling. Als boeren op voet van gelijkheid met Cargill, of welke multinational dan ook, willen omgaan, zullen ze even goed georganiseerd moeten zijn als zij." Trading Up - how Cargill, the World's largest grain trading company, is changing Canadian Agriculture; Brewster Kneen; NC Press Ltd.; Toronto, 1990; pag. 117-119. terug 213. Sociaal Jaarverslag Cargill 1996/1997; Willem Mock; Cargill; 1997; pag. 3-4. terug 214. www.cargill.com terug 215. Welkom bij Cargill in de Benelux; Cargill; zonder datum, ongeveer 1998; pag. 13. terug 216. 'New year message from Cargill's chairman and CEO'; Ernie Micek; Cargill Update; winter 1997; pag. 3. terug 217. Welkom bij Cargill in de Benelux; Cargill; zonder datum, ongeveer 1998; pag. 14. terug 218. 'Gesprek met twee heren'; Cargill Koerier; mei 1996; pag. 2-3. terug 219. 'New year message from Cargill's chairman and CEO'; Ernie Micek; Cargill Update; winter 1997; pag. 3. terug 220. 'Staden zendt zijn zonen uit'; Rik Deschepper; Cargill Koerier; maart 1997; pag. 3-4. terug 221. 'Angstvisioenen van een regisseur'; Cargill Koerier; juni 1997; pag. 1-3. terug 222. 'Cargill chairman says reducing ag trade barriers is key to prosperity, peace'; persbericht van Cargill; 1 december 1999; www.cargill.com/today/releases terug 223. 'Poolse onderscheiding'; Cargill Koerier; december 1996; pag. 12. terug 224. 'Donaties van Cargill'; directie Cargill; Cargill Koerier; september 1997; pag. 3. terug * *
*
Verder naar het volgende hoofdstuk >> << Terug naar het begin van dit hoofdstuk. _ |
___ |