dDH: De Duurzaamsite; Landbouw; boek 2004

TERREINWINST
hoe kleine boeren uit het Zuiden
hun landbouw terugveroveren

Inhoudsopgave - Bestellen - Downloaden - Maandblad - Boeken
Archief - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links - Verder >>

________

____

door Joop Landman

4

OP BEZOEK BIJ DE PROEFBOERDERIJ VAN NAVDANYA

Opbloei van de biologische landbouw in India

zaadbanken op de velden - verspreiding van de kennis - afzet - in actie - optimistisch - noten

Foto's: proefboerderij - biologische winkel

Darwan Singh Negi (spreek uit Neggie), klein van stuk, slank en energiek is zichtbaar trots als hij me rondleidt op de proefboerderij van de organisatie Navdanya in het dorpje Ramgarh, vijftien kilometer van Dehra Dun, 200 kilometer ten noordoosten van New Delhi. Hij heeft alle reden om trots te zijn. Pas zeven jaar geleden is Navdanya begonnen met deze boerderij. Daarvoor stonden hier alleen eucalyptusbomen die de bodem veel schade toebrengen omdat de bladeren een scherpe olie bevatten. Nu is het een biologische boerderij waar vele soorten rijst, tarwe, groente en geurige kruiden groeien. De tarweopbrengst is ondertussen verdrievoudigd; wel een teken dat de bodem zich goed hersteld heeft. Het meest sta ik nog te kijken van het suikerriet dat hier droog verbouwd wordt. Ik wist niet beter dan dat suikerriet enorme hoeveelheden water verslindt.

De omvang van de boerderij is vijf hectare. Op de grotere stukken grond verbouwt Navdanya graan voor de verkoop en voor de vele gasten die de boerderij bezoeken en een heerlijke maaltijd voorgeschoteld krijgen. Verder zijn er nog een heel stel kleinere lapjes grond, waar de organisatie speciale graansoorten vermeerdert. Want Navdanya, wat 'negen zaden' betekent, is eigenlijk een beweging die zich inzet voor het behoud van inheemse landbouwgewassen. In een apart gebouwtje bewaart ze hier 360 rijst- en twintig tarwesoorten. Navdanya werkt samen met twintig zaadbanken in zeven Indiase deelstaten, die gezamenlijk over meer dan 1500 soorten rijst beschikken en verder over honderden soorten gierst, gewassen met oliehoudende zaden (zoals de monsterdplant), peulvruchten en andere groenten.

Zaadbanken op de velden

Navdanya moedigt dorpsbewoners aan zelf zaadbanken aan te leggen. Behalve 'ex situ' zaadbanken (een gebouwtje of kamer met blikken, potten of kalebassen met allerlei soorten zaad) bevordert zij ook 'in situ' zaadbanken, buiten op de velden. Dat gaat zo: een goedgeschoolde coördinator van de organisatie ziet bij een boer bijvoorbeeld een rijstsoort staan die niet aangetast is door de schimmel, waar de hele omgeving last van heeft. Zij koopt een gedeelte van de oogst op. Op de proefboerderij zaait een medewerker van Navdanya die rijst in, houdt de groei goed in de gaten en bekijkt de opbrengst nauwkeurig. Als de rijst aan de verwachtingen voldoet, schenken verschillende coördinatoren wat van deze rijst aan boeren, waarvan zij het idee hebben dat ze wat aan deze soort hebben. De boeren krijgen het zaad gratis, op voorwaarde dat zij eenzelfde hoeveelheid het jaar daarop aan twee boeren schenken die daar naar hun inzicht het meest voor in aanmerking komen. Zo herintroduceert Navdanya in samenwerking met de boeren een nieuwe, maar eigenlijk oude, soort.

De proefboerderij beschikt ook over een paar grote velden waar Navdanya opzettelijk niet biologisch werkt. De grond is precies hetzelfde en het microklimaat ook, alleen de teeltwijze is anders. Zo kan de organisatie een goede vergelijking maken van kosten en opbrengsten van de verschillende manieren van produceren. Want de tweede doelstelling van Navdanya is de herinvoering van biologische, chemieloze en waterzuinige landbouw. Beschikbaarheid van de juiste zaden is daarvoor onmisbaar, maar er komt veel meer bij kijken: compostering (Negi toont me een schuur met vermicultuur: grote bakken waar wormen een mengsel van stalmest en gras in anderhalve maand omzetten tot een prima meststof), groenbemesting (boeren zaaien na de oogst een speciaal gewas in en ploegen dit later onder om de bodem voedzamer en luchtiger te maken en het vocht beter vast te laten houden), het oogsten van regenwater (de proefboerderij beschikt over drie grote opslagtanks om het regenwater van de daken van de verschillende gebouwen op te kunnen vangen), vruchtwisseling, gemengde teelt (verschillende gewassen die elkaar 'helpen' door elkaar heen op één veld), behandeling van planteziekten met extracten van speciale zelfverbouwde kruiden of van bladeren van de neemboom 1, het tegengaan van insektenplagen door insektenwerende bloemen te planten (in India hebben ze afrikaantjes van 75 centimeter hoog) en door de omgeving uitnodigend voor insektenetende vogels te maken.

Verspreiding van de kennis

Op de proefboerderij geven ervaren boerinnen en andere deskundigen geregeld trainingen aan boeren uit de omgeving en een paar keer per jaar aan boeren uit heel India. Negi: "Het gaat dan om boeren die door Navdanya en haar zusterorganisaties zelf uitgekozen zijn, omdat ze zo geïnteresseerd zijn. Onze organisatie betaalt de reiskosten voor de boeren en ze krijgen hier gratis eten en onderdak. Ze vertellen elkaar welke oplossingen ze hebben voor allerlei verschillende problemen. Na een tijdje zijn ze laaiend enthousiast, omdat ze zoveel nieuwe ideeën krijgen. Iedere streek in India heeft weer andere gewoonten. Er is zo ontzettend veel kennis bij de boeren!"

Navdanya heeft in verschillende deelstaten een goedgeschoolde coördinator, in de districten contactpersonen en in zoveel mogelijk dorpen een vrijwilligster: een enthousiaste boerin die gratis voor de organisatie werkt. Als Negi maar enigszins de gelegenheid heeft bezoekt hij enkele van 'zijn' 65 dorpen en spreekt dan op één dag met tientallen boeren.
Als Navdanya in een dorp een begin wil maken, nodigt de coördinator de boeren uit voor een bijeenkomst. Negi: "We leggen dan uit welke ziekten kunstmest en bestrijdingsmiddelen veroorzaken. Want deze komen na een tijdje in het grondwater en zodoende ook in het drinkwater van de boerenfamilies terecht. We benadrukken dat het water het gemeenschappelijk eigendom is van het dorp en dat je het recht daarop nooit moet verkopen aan een bedrijf. Daarna beginnen we over landbouw zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Het omschakelen duurt ongeveer zeven jaar, afhankelijk van hoeveel kunstmest een boer gebruikt. In de overgangsperiode, totdat de bodem zich weer helemaal hersteld heeft, blijven de opbrengsten achter en dan is zeven jaar lang voor een boer. Daarom doen we onderzoek om die periode te bekorten tot drie jaar."

Behalve voor boerinnen organiseert Navdanya op haar boerderij ook trainingen voor NGO's. Vele organisaties werken ondertussen in dezelfde richting. Zij maken graag gebruik van de zaden, het onderzoek, de kennis, de contacten en de publikaties van Navdanya 2+.

Afzet

In het Westen, waar arbeid kostbaar is, zijn de biologische landbouwprodukten duurder dan de gangbare. Maar in het Zuiden, waar de arbeid goedkoper is, blijkt juist chemielandbouw duurder te zijn. Waarom zijn Indiase boeren daar dan toch in grote getale op overgestapt? Negi: "Je moet bedenken dat hier meer dan de helft van de boeren ongeletterd is. In de zestiger en zeventiger jaren promootte de overheid de 'moderne landbouw'. Boeren kregen enige tijd gratis nieuwe zaden, kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Ook op de tv zagen boeren de nieuwe landbouw aangeprezen. Inderdaad waren de oogsten overvloediger. Maar na zo'n tien jaar werden de opbrengsten lager. Ook de kwaliteit bleek achteruit gegaan te zijn: zowel de smaak als de houdbaarheid waren minder. En dat betekent dat een boer minder geld krijgt, want hij is gedwongen zijn oogst eerder dan gewoonlijk te verkopen, als de prijs nog gering is. Direct na de oogst is de prijs het laagst en later gaat die klimmen.
Maar als een boer na jaren merkt dat hij met chemielandbouw minder goed uit is, zit hij vast. Want hij beschikt niet meer over zaad van de traditionele soorten die het goed doen zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen."

Als zoveel boeren overschakelen op biologische streekgewassen, zou je dan niet een te groot aanbod krijgen, zodat de prijzen gaan zakken? Negi: "Navdanya helpt ook met de afzet van de produkten. Hier op de proefboerderij verkopen we van alles. In Delhi hebben we een winkel. ( foto's ) We hebben daar in de stad drieduizend afnemers. Nee, op dit moment is de afzet geen probleem. Ook in de toekomst zal het wel lukken. Er was pas een nieuwsbericht van de deelstaatregering waarin zij vol trots vermeldde dat een speciale gierstsoort uit deze streek zo gewild is in Japan voor babyvoeding. Navdanya werd in het bericht niet genoemd, hoewel zij in 1993 onderzoek deed naar deze gierst en toen al tot de conclusie kwam dat deze zeer geschikt is voor babyvoeding. Maar dat geeft niet. Het zal de Indiërs zeker aan het denken zetten, als ze horen dat Japanners 'hun' gierst zo graag willen hebben." Daar komt bij dat de verkoop van voedsel in India niet in handen is van grote supermarktketens en dat Indiërs over het algemeen erg op smaak en kwaliteit van hun voedsel letten.

Navdanya houdt zich ook bezig met gezondheid door studie te maken naar de voedzaamheid en gehaltes aan mineralen en vitamines van traditionele granen, groenten en fruit en door bijbehorende traditionele gerechten en dranken via receptenboekjes te promoten. Ook is zij intensief bezig met geneeskrachtige kruiden.
Op middelbare scholen geven medewerkers van Navdanya les over milieuzaken. Negi: "We selecteren dan meteen jongeren die erg geïnteresseerd zijn. Die gaan dan naar dorpen om ouderen te ondervragen naar geneeskrachtige kruiden en traditionele voedselgewassen. Ze maken dan herbaria, in feite lokale biodiversiteits-overzichten. Schooldirecteuren vinden dit prima, want de scholieren leren hier veel van. En zijzelf zijn enthousiast." ( foto's )

In actie

Navdanya is in 1987 gesticht door Vandana Shiva, de bekende, felle Indiase activiste tegen de WTO-landbouwpolitiek. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze organisatie een hele serie gedegen publikaties uitgebracht heeft over de uitermate negatieve effecten nu al van de handelsliberalisering van landbouwprodukten voor boeren. 3+ Ook heeft zij verschillende campagnes gelanceerd: de Jaiv Panchayat voor een levende democratie; de Lok Swaraj voor volkssouvereiniteit over de natuurlijke hulpbronnen (grond, water en zaden) en voor het recht van iedereen op basisvoorzieningen als voedsel; de Anna Swaraj voor een gedecentraliseerd, democratisch en duurzaam voedselsysteem; en de Jal Swaraj tegen privatisering en commercialisering van water. Navdanya verzet zich fel tegen genetische manipulatie en voerde eind negentiger jaren actie voor het vertrek van gentech multinational Monsanto, onder het motto 'Quit India', hetzelfde motto wat Gandhi gebruikte tegen de Engelse koloniale heersers. Ook vocht zij met succes tegen patentering van basmati-rijst en neem-produkten door Amerikaanse bedrijven. Op dit moment verzet zij zich tegen patentering van een bepaalde tarwesoort met een Indiase achtergrond door Monsanto. Landbouwgewassen kunnen volgens Navdanya nooit een 'uitvinding' zijn van een firma, maar zijn het resultaat van duizenden jaren boerenwerk van telen, selecteren en kruisen. Ze zijn het gezamenlijk eigendom van alle boeren van de wereld.

Optimistisch

Navdanya groeit enorm snel. In de deelstaat Uttaranchal, waar Negi coördinator is, telt zij 20.000 leden. "En dat in zes jaar! Iedere maand komen er meer bij. Want boeren zien dat de smaak en de houdbaarheid en zodoende de prijs beter is en dat de kosten lager zijn. Als ik in mijn eigen gebied kijk dan is de landbouw in 35 van de 65 dorpen volledig biologisch. Ik schat dat in heel India op dit moment veertig tot vijftig procent van alle boeren in India nu al biologisch boert of daar serieus over denkt. 4+ Dat hangt wel van de streek af, of er organisaties bezig zijn die biologische landbouw bevorderen. Maar op welke bijeenkomst je ook komt, iedereen praat nu over biologisch boeren. Uiteindelijk, laat zeggen over zo'n 20 jaar, zullen praktisch alle boeren biologisch werken. Ook de grote."

Grote boeren moeten dan wel meer mensen in dienst nemen voor het wieden. Is het voor hen niet eenvoudiger om te spuiten? Negi: "De kruiden en grassen die de vrouwen uit het gewas weghalen zijn groente voor hun gezinnen en groenvoer voor de dieren. Als je alle kosten en opbrengsten van het wieden op een rijtje zet is wieden ongeveer even duur als spuiten. Maar je moet wel even goed nadenken wanneer het onkruid opschiet. Bijvoorbeeld vlak na het begin van de regenperiode. Als je vlak voor de regenperiode ploegt, heb je veel minder onkruid. Het gedeelte wat daarna toch nog opkomt, is zo klein dat het vrij snel te verwijderen is."

Als ik Negi tenslotte rechtstreeks vraag of hij optimistisch is, antwoordt hij met een hartgrondig "Ja!" De enorme problemen waar de boeren nu mee kampen, vooral de lage prijzen door goedkope importen en de hoge produktiekosten, ziet hij zeker niet over het hoofd. Maar: "Met biologisch boeren kunnen we veel oplossen."

Noten
1. 'Neem in Medicine'; Engelstalig artikel in een Hindi tijdschrift met de titel die ongeveer betekent: Village Development Candle. Artikel met tientallen korte recepten voor het vervaardigen van medicijnen, tandpasta en bestrijdingsmiddelen. terug
2+. Bijvoorbeeld:
= Folk Rice Varieties of West Bengal - agronomic and morphological characteristics; Debal Deb; Research Foundation for Science, Technology and Ecology; New Delhi, 2000. Beschrijving van 141 inheemse soorten rijst.
= Nature's Harvest - rejuvenating biodiversity in Doon Valley; Vandana Shiva en Vinod Kumar Bhatt; Navdanya; Dehradun, februari 2002. Een prachtig boek met beschrijvingen, pentekeningen en kleurenfoto's van honderden inheemse gewassen.
= Nature's Pharmacopoeia - medicinal plant diversity in Doon Valley; Navdanya. Een zelfde soort boek als dat hierboven, maar dan over geneeskrachtige planten.
= Pana - India's indigenous cold drinks; Navdanya; New Delhi; 1999. Leuk vormgegeven receptenboekje.
= Diversity: The Hindustan Way (vol. I) - an ecological history of food and farming in India; Navdanya. Dikke pil met prachtige beschrijving van allerlei traditionele landbouwtechnieken
= The Radiant Raindrops of Rajasthan; Anupam Mishra; Research Foundation for Science, Technology and Ecology; New Delhi. Poëtische beschrijving van traditionele vormen van wateroogsten in woestijngebieden. terug
3+. Bijvoorbeeld:
= The Mirage of Market Acces - how globalisation is destroying farmers lives and livelihoods; Vandana Shiva, Afsar H. Jafri en Kunwar Jalees; Navdanya/Research Foundation for Science, Technology and Ecology; New Delhi, september 2003.
= Ganga - common Heritage or corporate commodity?; Vandana Shiva en Kunwar Jalees; Navdanya/Research Foundation for Science, Technology and Ecology; New Delhi, 2003.
= Biopiracy of Indian Wheat; Vandana Shiva en Ritu Singh; Navdanya/Research Foundation for Science, Technology and Ecology; New Delhi, september 2003. terug
4+. Negi heeft het hier over het gedeelte van de boeren dat biologisch werkt. Hij heeft het niet over de totale landbouwproduktie. Omdat er nu nog weinig grote boeren zijn die biologisch werken, zal het gedeelte van de landbouwproduktie dat biologisch is een stuk kleiner zijn dan de veertig, vijftig procent die Negi noemt. terug

Opmerking
Voor alle duidelijkheid: het merendeel van het landbouwwerk doen de boerinnen. In ieder geval het schoonmaken, selecteren en bewaren van het zaad voor het volgende seizoen. In Navdanya zijn op alle niveaus zowel mannen als vrouwen werkzaam.

Foto's: proefboerderij - biologische winkel

Moestuin van de demonstratieboerderij van Navdanya in de buurt van Dehradun.

* * *

Verder naar het volgende hoofdstuk.
< Terug naar het begin van dit hoofdstuk.
<< Terug naar het vorige hoofdstuk of naar de inhoudsopgave.

___