Land en Stad - Maandblad
  februari 2003
Overzicht februari - Boeken - Archief - Publikatielijst - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links - Verder >>  
 
________    
____		  
 
OVERZICHT            
 
 
*          *           *
 
BRAZILIAANSE LANDLOZEN ZIJN OPTIMISTISCH GESTEMD
 

landlozenorganisatie MST - bezettingen en demonstraties - Lula - verzet tegen globalisering - afkortingen - bronnen
 
Tot grote vreugde van de Braziliaanse landlozenbeweging MST werd eind vorig jaar de linkse Luís Inácio Lula da Silva tot president gekozen. De MST, die vaak samen optrekt met de socialistische arbeiderspartij PT, heeft zich flink ingezet voor de verkiezing van PT-voorman en medeoprichter 'Lula', zoals president Lula Da Silva door iedereen genoemd wordt. Het ligt dan ook voor de hand dat de nieuwe regering een open oor zal hebben voor de verlangens van de landlozen en kleine boeren. Waarschijnlijk zal de overheid veel makkelijker dan tot nu toe verlaten landgoederen van grootgrondbezitters aan MST-leden toewijzen. Het zal dan vaak gaan om gronden die MST-leden al bezet hebben. Ook zal de overheid nu waarschijnlijk goedkope leningen gaan geven aan kleine boeren, zal zij meer onderzoek laten doen en deskundige ondersteuning geven en zal zij meer boerenmarkten toestaan.
De nieuwe regering zal ook zeker voedselhulp gaan geven aan de armen. Daarvan zullen ook landbezetters profiteren die pas begonnen zijn en nog geen eigen opbrengsten hebben. Ook het onderwijs en de gezondheidszorg zal waarschijnlijk een impuls krijgen.
 
Een grootscheepse verdeling van grootgrondbezit onder kleine boeren staat niet op het programma van de linkse regering. Lula, die drie keer eerder een vergeefse gooi deed naar het presidentschap, heeft zich in zijn laatste verkiezingscampagne veel gematigder dan gewoonlijk uitgedrukt. Mocht hij vroeger graag dreigen te breken met het IMF, nu verklaart hij keer op keer dat zijn regering alle overeenkomsten, ook die met het IMF en de Wereldbank, zal nakomen. De PT heeft ook de eis van een forse verhoging van het minimumloon laten vallen.
 
Lula zal het niet makkelijk krijgen. In het parlement hebben de socialisten in de verste verte geen meerderheid, ook niet als je de gematigd rechtse Partido Liberal meerekent waarmee de PT een coalitie vormde tijdens de presidentsverkiezingen. Globaal is een derde van de parlementsleden links, een derde rechts en behoort een derde tot het centrum. Ook heeft de PT slechts één van de gouverneursposten in de 27 deelstaten in handen. Verder staat het land er economisch erg slecht voor. De economische groei stokt, de werkeloosheid is gestegen en de staatsschuld heeft het astronomische bedrag van 260 miljard dollar bereikt 1. Daardoor balanceerde Brazilië het afgelopen jaar op de rand van een faillissement. Bovendien is de waarde van de Braziliaanse munt, de Reaal, dramatisch gedaald, toen Lula het afgelopen jaar in de peilingen steeds beter deed. Het gevolg is dat de export veel minder dollars opbrengt en dat de staatsleningen een stuk gegroeid zijn, omdat een groot gedeelte daarvan in dollars afgesloten is. Tenslotte zullen de Verenigde Staten, de belangrijkste handelspartner van Brazilië, de politieke ontwikkelingen met argusogen volgen. En anders het IMF wel, dat in augustus een lening van 30 miljard dollar toezegde 2.
 
Hoewel de politieke en economische situatie allerminst rooskleurig is, zitten de vakcentrale CUT en de MST niet bij de pakken neer. Ze zijn vastbesloten 'hun' president op het goede, linkse pad te houden. Zo staat de CUT uiterst kritisch tegenover een 'Sociaal Pact' tussen werkgevers, werknemers en de overheid, waar Lula op aandringt. Zo verklaarde Joao Felicio, voorzitter van de CUT, dat "het de overheids-rol is de verschillende sociale partners bijeen te brengen, maar dat het de rol van de vakbonden is om hun leden te vertegenwoordigen en hun belangen te verdedigen en niet om mee te regeren." Voor alle duidelijkheid voegde hij eraan toe dat van "een bevriezing van de lonen geen sprake kan zijn. Ik wil geen woord meer horen over 'bevriezing'." Julio Turra, een andere CUT-voorman, stelt de retorische vraag: "Als het onmogelijk is om honger en armoede te bestrijden en tegelijkertijd door te gaan de buitenlandse schulden af te lossen, wat zal dan prioriteit hebben voor de CUT?" Hij pleit er voor de privatiseringen terug te draaien.
Ook de MST voelt er niets voor zich de handen te laten binden door een Sociaal Pact. "Het woord 'wapenstilstand' maakt geen deel uit van ons vocabulair", verklaart MST- leider Gilmar Mauro. "Honger maakt wapenstilstanden onmogelijk voor de landloze boeren en de verdrevenen. (..) Onze taak is het werkers aan de basis te organiseren (..) en de regering onder druk te zetten zodat we eindelijk een ware landhervorming wettelijk geregeld krijgen." De MST is vastbesloten de bevolking te blijven organiseren om het grootgrondbezit af te schaffen. In een verklaring van begin november schrijft ze er zeker van te zijn dat dit mogelijk is gezien "de politieke wil van de nieuwe regering. (..) Het is nú de tijd."
 
 
Landlozenorganisatie MST
 
Juli vorig jaar bezochten 12 rechters de elf jaar oude MST-nederzetting Charqueadas in de Zuid-Braziliaanse deelstaat Rio Grande da Sul. In hun verslag 3 schrijven zij dat de nederzetting 28 families telt die gezamenlijk het land bewerken en de landbouwprodukten verwerken. Iedere familie krijgt betaald naar het aandeel in de produktie. Charqueadas kent geen privé-grond.
Er worden geen chemicaliën gebruikt en de kolonisten wijzen monocultuur af. Het melken gaat machinaal, maar verder zijn er weinig machines. Al het voedsel dat de kolonisten gebruiken en ook het voer voor de dieren, komt van de eigen landbouw. Wat er overschiet verkopen de kolonisten op hun eigen coöperatieve markt. Mensen uit de omgeving kopen het graag omdat de kolonisten hun gewassen op een natuurlijke manier verbouwen.
De kolonisten wonen niet verspreid over het land. Hun huizen staan allemaal bij elkaar en er is daar ook een schooltje, een dag-opvangcentrum, een gemeenschapsruimte, een klein medisch centrum en een klein raadhuis.
 
Behalve landbouwnederzettingen heeft de MST ook kampementen in steden waar zij landlozen opvangt. De rechters bezochten zo'n kampement waar 600 families tijdelijk leven in afwachting van de toewijzing van een stuk grond of een landbezetting. Wat de rechters het meest opviel was dat er praktisch geen geweld voorkomt. Dat komt, naar hun idee, omdat de bewoners zoveel werk gemeenschappelijk verrichten. Zo zijn er werkgroepen voor gezondheid, opvoeding, sanitaire voorzieningen, veiligheid en maaltijden. Er zijn ook alfabetiseringscursussen voor volwassenen en discussiebijeenkomsten over man-vrouw- verhoudingen, opvoeding, gezondheid en burgerschap. Dagelijks zijn er speciale activiteiten voor kinderen.
In het kampement is een apotheek waar de bewoners alle medicijnen zelf vervaardigen uit medicinale planten die zij daar kweken. Iedere dag gaat een groep met een bus naar het werk. De inkomsten zijn voor de hele groep.
 
 
Bezettingen en demonstraties
 
In 1985 bezetten honderden landlozen met steun van de katholieke kerk een verlaten plantage in Zuid-Brazilië en vestigden er een coöperatie. Twee jaar later werden de bezetters formeel eigenaar van de grond. Dit was het begin van de Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra, wat betekent: Landarbeidersbeweging 'Zonder Land'. De lange naam wordt afgekort tot 'Sem Terra' of 'MST'. Tegenwoordig hebben meer dan een kwart miljoen families zich na bezettingen eigendomsrechten verworven en verblijven vele tienduizenden mensen overal in Brazilië in MST-kampementen.
Naast landbezettingen blijft de MST de aandacht vestigen op de problemen van de landlozen door demonstraties en acties. Zo hebben in oktober 2001 meer dan duizend landarbeiders uit verschillende deelstaten het senaatsgebouw in de hoofdstad Brasilia bezet. Anderen kampeerden wekenlang voor het gebouw.
 
Niet iedereen is blij met het zelfbewuste optreden van de landlozenorganisatie. In de afgelopen tien jaar zijn meer dan duizend mensen omgekomen bij conflicten met landeigenaren en politie. Slechts in enkele gevallen stelt justitie een serieus onderzoek in en worden de moordenaars berecht. De MST heeft een eigen mensenrechten-afdeling die samenwerkt met internationale organisaties, kerkelijke groepen en vakbonden.

 
Lula
 
Toen een journalist president Lula da Silva eens vroeg wat de meest beslissende ervaring in zijn leven was, antwoordde hij: "Toen ik voor het eerst in mijn leven brood at, was ik zeven jaar oud. Tot dan toe dronk ik zwarte koffie en koffie met meel en ik at pap voor het ontbijt. In die tijd stierven heel wat kinderen voor hun eerste verjaardag. Ik slaagde erin te overleven."
De herinnering aan de armoede uit zijn jeugd heeft de nu 57 jarige Lula nooit verlaten. Vlak na zijn inauguratie op 1 januari trok hij met zijn ministers naar de arme noord- oostelijke deelstaten om hen de situatie met eigen ogen te laten zien. Lula is schoenpoetser en snoepverkoper geweest en later draaier in een metaalfabriek. Eind zeventiger jaren leidde hij verschillende illegale stakingen. In 1980 zat hij daarvoor een maand in de gevangenis. In dat zelfde jaar richtte hij samen met anderen de PT, de Arbeiderspartij, op. Deze partij verenigde vakbondsmensen, linkse intellectuelen, linkse katholieken en mensen uit lokale actiegroepen. Mede dankzij de PT viel in 1985 de generaalsdictatuur. In 1989, 1994 en 1998 deed Lula tevergeefs een gooi naar het presidentschap. Door alle ervaringen van PT-bestuurders in gemeenten en deelstaten en in de hoop wat kiezers uit het midden te trekken, matigde Silva zijn harde linkse taal. Maar hij blijft een opmerkelijke president. Hij was de enige president die zowel aanwezig was bij het World Economic Forum in Davos, een deftige en zwaarbewaakte bijeenkomst van de machtigsten van de aarde, als bij het World Social Forum in het Braziliaanse Pôrto-Alegre een bruisende internationale bijeenkomst van honderdduizend actievoerders 4.

 
Verzet tegen globalisering
 
Volgens de Financial Times, de krant van het internationale grote bedrijfsleven, neemt de weerstand tegen de globalisering in Zuid-Amerika toe. Zij heeft het dan over acties in landen als Venezuela, Mexico, Bolivia, Peru en Paraguay tegen privatiseringen en de groeiende macht van de Verenigde Staten.
In november 2002 demonstreerden enkele duizenden kleine boeren en landarbeiders in Quito, de hoofdstad van Ecuador tegen de vorming van de FTAA. De FTAA is een vrijhandelszone van Canada tot en met Chili. De demonstranten vrezen dat de Verenigde Staten de lokale boereneconomie om zeep zullen helpen door er hun zwaar gesubsidieerde landbouwproducten te dumpen. Verder zijn zij bang voor een economische kolonisatie door Amerikaanse bedrijven die steun krijgen van de Amerikaanse regering.
 
In Brazilië veroorzaakt de privatisering van staatsbedrijven veel ontevredenheid. Terwijl de prijzen in het algemeen in de periode 1995-2001 met bijna 80 procent stegen, gingen de prijzen voor water, elektriciteit en telefoon met het dubbele percentage omhoog. Terwijl de service aanzienlijk verslechterde.
Begin september organiseerden honderden sociale organisaties, van kerken tot vakbonden, van vrouwengroepen tot studentenclubs, van beroepsverenigingen tot politieke partijen, een referendum over de FTAA. Meer dan tien miljoen mensen uit alle delen van het land brachten hun stem uit. 96 procent vindt dat Brazilië zich terug moet trekken uit de onderhandelingen over de vrijhandelszone. Volgens de organisaties "valt er over soevereiniteit niet te onderhandelen".
 
Naar verwachting zal president Lula zich niet meteen terugtrekken uit de onderhandelingen, maar zulke zware voorwaarden stellen dat de regering Bush daar onmogelijk mee akkoord kan gaan. Vooral van de Amerikaanse landbouwsubsidies zal Lula een punt maken, maar ook van genetische manipulatie.

 
Afkortingen
ALCA: Area de Libre Comercio de las Americas = vrijhandelszone van Noord- Midden- en Zuid-Amerika; in het Engels: FTAA
CUT: Central Única dos Trabalhadores = Vakbondsfederatie
FTAA: Free Trade Area of the America's = vrijhandelszone van Noord- Midden- en Zuid-Amerika; in het Spaans: ALCA.
MST: Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra = Landarbeidersbeweging 'Zonder Land'
PT: Partido dos Trabalhadores = Arbeiderspartij.
 
Bronnen
= 'Brazil Presidential Election is Set for October Runoff'; Larry Rother in de New York Times van 10 juli 2002.
= 'Piling on the Pressure'; Richard Lapper in de Financial Times van 4 oktober 2002.
= 'Brazil's Democracy Takes a Chance'; Jeffrey W. Rubin in de New York Times van 23 oktober 2002.
= 'Indiaans straatprotest tegen vrijhandel'; Kees Kraaijeveld in de Volkskrant van 2 november 2002.
= 'The Man with the Plan'; Lally Weymouth in de Washington Post van 3 november 2002.
= 'Politician with the human touch'; Raymond Colitt in de Financial Times van 23 januari 2003.
= 'Jubilee South/Brazil - National Blebiscite on the FTAA and Alcântra'; Friends of the MST; update 6 en 25 september 2002; dawn@mstbrazil.org
= 'Landless Occupy the Federal Senate'; Friends of the MST; update 9 oktober 2001; dawn@mstbrazil.org
= 'Brazil's General Election 2002 - analysis of the recent elections'; Juan Blanco Prada; 4 november 2002; www.mstbrazil.org
= 'Interview with Gilmar Mauro, Leader of the Landless Peasants Movement (MST)'; O Trabalho, tijdschrift van de PT; Friends of the MST; update 27 november 2002; dawn@mstbrazil.org
= 'Joao Felicio, National President of the Unified Workers Confederation (CUT), Following the Consultative Meeting for a Social Pact: "The Trade Unions Must Remain Independant!"'; Joao Penha; Friends of the MST; update 27 november 2002; dawn@mstbrazil.org
= 'Speech by Julio Turra to the National Executive Committee of the CUT (Unified Workers Confederation) of Brazil - October 31, 2002'; Friends of the MST; update 27 november 2002; dawn@mstbrazil.org
= 'Justices Visit the MST in Rio Grande Do Sul'; Friends of the MST; update 18 december 2002; dawn@mstbrazil.org
= www.mstbrazil.org
 
Noten
1. = Dit is 55 procent van het Bruto Nationaal Produkt (BNP). Ter vergelijking het BNP van Nederland bedroeg over 2001 430 miljard euro en de staatsschuld: 170 miljard; dat is 40 procent van het Nederlandse BNP. Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek. terug
= Het Financieele Dagblad van 23 januari 2003 spreekt over een Braziliaanse staatsschuld van 300 miljard dollar.
2. Het Financieele Dagblad van 23 januari 2003 schrijft over "sterke koersdalingen van Braziliaanse staatsleningen (..) de vrees (op de kapitaalmarkt - jps) dook namelijk weer op dat het Brazilië door de hoge inflatie niet zal lukken om de noodzakelijke 50 miljard dollar staatsschuld in juli te herfinancieren. Waarmee gisteren de twijfel weer groeide over de afbetaling van de hele 300 miljard dollar grote Braziliaanse staatsschuld." terug
3. Report and Conclusions on the Visit to the Settlement of Charqueadas and an Encampement of the MST; Center for the Critical Study of Rights; november 2002. terug
4. = Naomi Klein, bekend van het prachtige boek 'No Logo', heeft behoorlijk wat kritiek op Lula: "Op het eerste World Social Forum werd Lula ook toegejuicht, maar niet als een heldhaftige figuur die plechtig beloofde de markt zijn werking te laten doen en de honger uit te roeien, maar als een vernieuwer wiens partij vooropliep bij het ontwikkelen van manieren voor verarmde mensen om in hun eigen behoeften te voorzien. Jammer genoeg waren deze thema's van intensieve maatschappelijke deelname en een versterkte democratie grotendeels afwezig in Lula's verkiezingscampagne. In plaats daarvan vertelde hij telkens weer een persoonlijk verhaal; dat de kiezers hem konden vertrouwen, omdat hij uit een armoedige omgeving kwam en hun pijn dus kende. (..) Het lijkt er nu op alsof Lula slechts de keus heeft uit twee alternatieven: zijn verkiezingsbeloften van een herverdeling van de rijkdom verraden of ze krampachtig trachten te houden om uit te komen bij een Chávez-achtige burgeroorlog. Maar er is nog een mogelijkheid, een die zijn eigen Arbeiders Partij al eerder beproefde, een die Pôrto-Alegre zelf tot een baken maakte van een nieuw soort politiek: meer democratie. Hij zou eenvoudigweg kunnen weigeren om de rol van messias te spelen of van de eenzame zwerver, en in plaats daarvan macht terug kunnen geven aan de burgers die hem kozen bij de essentiële kwesties als afbetaling van de buitenlandse schulden, landhervorming en lidmaatschap van de FTAA. Er zijn een heel stel manieren waarop dat zou kunnen: met referenda, vergaderingen van volksvertegenwoordigers of netwerken van raden en vergaderingen die bepaalde volmachten hebben gekregen." Uit: 'The Hijacking of the WSF'; Naomi Klein; 30 januari 2003 www.nologo.org/newsite/home.php
= President Hugo Chávez van Venezuela bracht een bliksembezoek aan het Wereld Sociaal Forum in Brazilië, maar was niet aanwezig op het Wereld Economic Forum in Zitserland; hoewel hij daar wel verwacht was. Zie de website van het World Economic Forum: www.weforum.org terug
 
*          *           *

Over enige tijd verschijnt de volgende serie artikelen. Wil je een seintje wanneer deze er zijn, stuur dan een berichtje naar: jpsmit@xs4all.nl
Reacties naar het zelfde e-mailadres.
 
Voor een overzicht van alle uitgaven - ook om te downloaden of te bestellen - zie: publikatielijst
 
*          *           *

Verder naar het volgende artikel >>
<< Terug naar het begin van dit artikel.
Naar  overzicht  februari.  
 

_ 		___