|
Land en Stad - Maandblad |
| maart 2002 |
| Boeken - Archief - Bestellijst - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links - Verder >> |
| ________ | ____ |
OVERZICHT ARTIKELEN
_ Onderzoek naar gentech gewassen ligt in Europa praktisch stil de slapeloze nachten van de zaadmultinational-managers De anti-gentech beweging heeft opnieuw een overwinning te vieren. Het onderzoek naar gentech landbouwgewassen is in Europa praktisch stil komen te liggen. De onmisbare veldproeven lopen meestal op niks uit omdat aktievoerders de planten uittrekken en anders doet de overheid wel moeilijk met het afgeven van vergunningen. Daar komt bij dat de weerzin van de bevolking tegen gentech zo groot is, dat de gentechsector in Europa niet rendabel is en voorlopig ook niet zal worden. Topmannen uit de wereld van de zaadmultinationals zijn teleurgesteld, geïrriteerd of ronduit kwaad. De nieuwe supertechniek die vijf jaar geleden de wereld leek te gaan te veroveren heeft hen een hoop slapeloze nachten bezorgd. Kees Noome, biotech woordvoerder van de Nederlands/Britse zaadmultinational Advanta: "In 1991 begon Advanta met gentech proefveldonderzoek. We hadden toen één proefveld. Op het hoogtepunt, in 1996, hadden we er 40. Maar het afgelopen seizoen hadden we er nog maar eentje." De snelle afname van het aantal proefvelden geldt niet alleen voor het bedrijf van Noome: "In heel Europa zie je het zelfde beeld. Het aantal veldproeven loopt drastisch achteruit." Die ontwikkeling heeft ingrijpende gevolgen voor het gentech onderzoek. Noome: "In de praktijk gaat het zo: je ontwerpt in het laboratorium een gewas met nieuwe eigenschappen, die ga je dan uitproberen op het veld. Vervolgens blijkt de plant niet volledig aan de verwachtingen te voldoen, dan ga je weer terug naar het laboratorium enzovoort." Kortom zonder veldonderzoek wordt de cyclus doorbroken en komt er een einde aan dit type gentech onderzoek, ook in het laboratorium. Advanta kon dan ook niet anders dan haar gentech laboratoriumonderzoek stoppen en haar 25 onderzoekers ergens anders onderbrengen. Simon Barber, deskundige van Europabio, een Europese koepel van biotech concerns en biotech organisaties uit verschillende landen is het volledig eens met Noome, dat het aantal proefvelden in Europa zeer sterk verminderd is. "That's absolutely true!", schettert het door de telefoon, "it is dramatic". Hij stuurt me via e-mail een grafiek waaruit blijkt dat het aantal proefvelden in Europa van ruim 240 in 1997 inzakte tot ongeveer 40 in 2001, een afname van ruim 80 procent. Rob Janssen, directeur van de Niaba, de Nederlandse koepel van grotere en kleinere biotech firma's probeert nuchter te blijven. "Het aantal veldproeven in Nederland is teruggelopen tot enkele en er worden nauwelijks nieuwe vergunningen aangevraagd", reageert hij onderkoeld. Om er vervolgens venijnig aan toe te voegen: "Dat laatste komt omdat minister Pronk niet volgens de wet handelt en de aanvragen traineert." Ook volgens Janssen is het totaal aantal proefvelden in Europa fors afgenomen. Een 'biotechnologist' van de Rabo-bank, die ik vroeg of het gentech gewasonderzoek in Europa bijna stil ligt, nu er praktisch geen veldproeven meer gedaan worden, begon direkt zijn hart te luchten: "Ja, dat klopt. Er zijn zo veel protesten. Greenpeace lobbyt en jongeren steken proefvelden in brand of ploegen ze onder, en milieugroepen zijn tegen en globaliseringsgroepen, met allemaal hun eigen motiveringen. Er is een angst voor genetische modificatie. Dat komt omdat de eerste produkten door Monsanto op de markt gebracht zijn met herbicide-resistentie. En als je daar dan het beeld tegenover zet van 'arme boeren die geïmperialiseerd worden door grote concerns', dan kan je de emoties wel begrijpen. (..) De agribiotechnolgie in Europa maakt een hele moeilijke tijd door." Door een misverstand ten gevolge van een krakende mobiele telefoon dacht de Rabo-man dat ik voor een intern blad van de bank schreef. Toen hij erachter kwam dat ik voor de buitenwereld bezig was, begon hij te stotteren en smeekte me bijna zijn naam en de naam van zijn afdeling niet te vermelden. Siemen de Jong, woordvoerder biotechnologie van de zaad- en landbouwgif-multinational Aventis: "Die sombere visie van de heer Noome van Advanta, die deel ik wel." Ook is hij het met hem eens dat zonder veldproeven het hele gentech gewasonderzoek stil valt, omdat je telkens van het laboratorium naar het veld gaat en weer terug. "Dat is zo. Je moet de nieuwe variëteiten onder praktijkcondities uitproberen." Ook Oscar Goddijn, algemeen directeur van het Leidse gentech researchinstituut Syngenta Mogen, en Jan Madlener, communicatie manager biotechnologie van Syngenta Seeds bevestigen dat het gentech gewasonderzoek in Europa nauwelijks voortgaat nu er nog maar zo weinig veldproeven gehouden worden. Terugblik Bij een in memoriam past het terug te blikken. Wat heeft gentech de zaadconcerns gebracht? Een hoop kopzorgen. Neem bijvoorbeeld Advanta. Mei 2000 was deze multinational het middelpunt van een internationaal gentech schandaal. De Canadese tak van het bedrijf had aan ongeveer 600 boeren in Engeland, Frankrijk, Duitsland en Zweden zaad van koolzaad verkocht dat licht verontreinigd was met een genetisch gemanipuleerde variant. De Franse minister-president Jospin kwam met een verklaring dat de koolzaadplanten vernietigd moesten worden. De grote Franse organisatie van kleine boeren, de Confédération Paysanne riep op geen zaad meer te importeren uit landen waar gentech gewassen verbouwd worden, vanwege het gevaar van gentech besmetting. Britse parlementariërs van links en rechts eisten schadevergoeding voor de boeren en Greenpeace Duitsland deed aangifte omdat de verkoop van gentech koolzaad in Europa illegaal is. Begin juni verklaarde Advanta dat zij de gedupeerde boeren schadeloos zou stellen. Het zeer gematigde Nederlandse landbouwweekblad Boerderij vond het nodig het zaadconcern eens flink de oren te wassen: "Bedrijven die werken met genetisch gemodificeerde gewassen zeggen dat ze er alles aan doen om problemen met deze gewassen te voorkomen. (..) Buiten Nederland verwekte zaadveredelaar Advanta opschudding. (..) Nu binnen Europa sprake is van het invoeren van een eenprocents- tolerantiegrens van transgene gewassen in traditionele gewassen, grijpt Advanta dat aan om te verkondigen dat een kleine vervuiling nog wel verantwoord is. Dit soort uitvluchten komt echter de geloofwaardigheid van biotechnologie niet ten goede en zal het wantrouwen van de consument alleen nog maar verder voeden." 1 Het loskrijgen van de vereiste veldproef-vergunningen is voor Advanta uitgegroeid van een bron van ergernis tot een ware nachtmerrie. Zo ontving het bedrijf half mei 2000 pas na veertien maanden treuzelen van minister Pronk uiteindelijk één vergunning van de ruim vijftien die het aangevraagd had. Een geïrriteerde Noome: "Het teeltseizoen is inmiddels al lang begonnen. (..) We dreigen daarom weer een jaar te verspillen." Tot overmaat van ramp vocht Greenpeace samen met twee Amsterdammers deze vergunning prompt met succes aan bij de Raad van State. Het hoogst bestuurlijke rechtscollege was het met de milieuorganisatie eens dat niet nauwkeurig genoeg aangegeven stond waar het proefveld zich bevond. Om de chaos compleet te maken trokken de ministers Pronk en Brinkhorst half juni 2001 om dezelfde reden zeven reeds verleende vergunningen aan Advanta in. Als klap op de vuurpijl wezen de beide ministers een week later met hetzelfde argument alle aangevraagde vergunningen die nog niet behandeld waren af. 2 Met de veldproeven waar Advanta wel toestemming voor gekregen heeft is ook het nodige mis gegaan. Zo vernielden begin augustus 1998 ongeveer 30 aktievoerders een maïsproefveld van Advanta's dochter Sharpes in het Zuidwestengelse dorpje Dartington. Volgens het bedrijf hadden de activisten voor meer dan 600.000 pond schade aangericht. De politie arresteerde twaalf activisten. Hen hing een gevangenisstraf van maximaal tien jaar boven het hoofd. De proef had al lang voor de aktie veel commotie veroorzaakt in de streek. Een biologische boer uit de nabije omgeving had tweemaal tevergeefs via de rechter een verbod proberen te af te dwingen en ongeveer 600 mensen hadden gedemonstreerd vlak voor het inzaaien van de gentech maïs. Naar aanleiding van de arrestaties en de uitgebreide berichtgeving in de landelijke pers kwamen opnieuw een paar honderd mensen naar een demonstratieve bijeenkomst. Een half jaar later demonstreerden nog eens honderden mensen, toen de eerste aktievoerders voor de rechtbank moesten verschijnen. Tot ieders verrassing trok de officier van Justitie op het laatste moment de aanklacht in, omdat de Britse regering een driejarig moratorium voor gentech gewassen overwoog en daarmee te kennen gaf te twijfelen aan de veiligheid van genetische manipulatie. De aktievoerders vermoedden echter dat justitie wilde voorkomen dat de jury hen vrij zou spreken en daarmee een vrijbrief af zou geven voor het vernielen van proefvelden overal in het land. 3 Gefeliciteerd Het vernielen van proefvelden is overigens meer dan een symbolische daad. Het gebeurt in Europa op zo'n grote schaal dat het onderzoek naar genetische manipulatie bij landbouwgewassen hierdoor in ons werelddeel serieus in de problemen is geraakt. Noome van Advanta: "In Engeland en Frankrijk worden zowat alle veldproeven kapot gemaakt. Dat is dramatisch. In Engeland komen ze bijvoorbeeld met een grote maaimachine en dan maaien ze alles plat. Zo op die manier. En dan spreekt de rechter de activisten vrij, omdat ze het uit volle overtuiging doen. Dat zou ik een bijna enge uitspraak willen noemen. In Nederland werden het afgelopen seizoen de helft van de proefvelden vernield." Ondertussen is genetische manipulatie zo vaak en zo negatief in het nieuws geweest de afgelopen jaren, dat de publieke weerzin aanzienlijk is. En dat heeft gevolgen. Al in het jaarverslag van 1999 meldde Cosun, het Nederlandse moederbedrijf van Advanta: "Door de kritische houding van het publiek tegenover genetisch gemodificeerde producten bleven de afzet en prijzen ver beneden de verwachtingen." En nog onlangs verklaarde Noome gedesillusioneerd: "De komende vijf tot tien jaar is er geen droog brood te verdienen met ggo-gewassen in Europa. (..) De consument heeft hier in het algemeen geen enkele interesse voor genetisch gemanipuleerde produkten. (..) Dan is het commercieel niet realistisch meer om ermee door te gaan." 4 Advanta trekt zich daarom in Europa volledig terug uit gentech. De opvallendste illustratie van de wanhoop van de zaadconcerns is het besluit van Aventis om haar genetisch gemanipuleerde snijmaïs niet op de markt te brengen; terwijl zij toch alle procedures doorlopen heeft en voor Nederland over alle vergunningen beschikt. Siemen de Jong, woordvoerder biotechnologie van het bedrijf: "We zouden morgen kunnen starten met de introductie (..) Maar je moet je drommels goed afvragen wat het beste moment is om zoiets te introduceren. U weet wel dat er veel discussie is ... " De strijd tegen biotech is nog lang niet volledig gestreden. Op ruim veertig miljoen hectaren in de USA, Canada en Argentinië staan gentech gewassen. 5 De Verenigde Staten blijven bij de Europese Unie en bij ontwikkelingslanden alsmaar aandringen op toelating van hun genetisch gemanipuleerde landbouwprodukten en ook zijn er in Amerika nog steeds erg veel proefvelden. Verder sluipen gentech produkten via diervoeding ons voedsel nu al binnen en gaat de geneesmiddelenindustrie wereldwijd in volle vaart door met genetische manipulatie. Toch valt er iets te vieren voor de hele anti-gentech beweging, van keurige lobbyisten van milieuorganisaties tot in het duister opererende proefveldvernielers, van radicale boeren tot genuanceerde politici met een kerkelijke achtergrond: de ontwikkeling van genetisch gemanipuleerde voedselgewassen ligt in Europa praktisch stil. Gefeliciteerd!
Noten 1. * 'MP's demand destruction of GM rape crop' in Independant van 19 mei 2000; www.gene.ch/gentech/2000/May/msg00076.html, * 'Organic farmers threaten to sue over crops blunder' in Independant van 19 mei 2000; www.gene.ch/gentech/2000/May/msg00076.html, * 'France decides to destroy GM rapeseed crops'; krantebericht gebaseerd op Reuters; www.gene.ch/gentech/2000/May/msg00110.html, * 'Nieuwsoverzicht' in Het Financieele Dagblad van 26 mei 2000, * 'Frankrijk eist schadevergoeding van Advanta' in Het Financieele Dagblad van 30 mei 2000, * 'Compensatie voor boeren die onbedoeld genzaad uitzaaien' in Het Financieele Dagblad van 5 juni 2000, * 'Biotechbedrijven voeden wantrouwen consument' in Boerderij - onafhankelijk weekblad voor de landbouw; Elsevier Bedrijfsinformatie BV; Doetinchem; 20 juni 2000. terug 2. * 'Pronk geeft groen licht voor suikerbiet Advanta' in Het Financieele Dagblad van 11 mei 2000, * 'Ministers geven geheim proefveld op na protest' in Het Financieele Dagblad van 19 juni 2001, * 'Advanta dreigt Nederland te passeren voor gmo-proeven' in Het Financieele Dagblad van 20 juni 2001, * 'Einde proeven met genetische organismen' in Het Financieele Dagblad van 26 juni 2001. terug 3. 'Protesters are cleared over gene crop raid' in The Times; Susie Steiner; Londen; 30 maart 1999. De tekst van dit kranteartikel en van verschillende andere kan je vinden in www.gene.ch/info4action/1999/Mar/msg00126.html terug 4. * 'Biotech-bedrijven vertrekken uit Nederland' in Nieuwsbrief Biotechnologie; Projectgroep Biotechnologie Productschappen; www.agro.nl, * 'Advanta stopt met gentech - onderzoek naar genetisch veranderde gewassen verdwijnt uit Nederland' in Trouw; 12 januari 2002, * 'Advanta Seeds staakt proeven gen-gewassen' in NRC; 12 januari 2001. terug 5. 'Speed Bump or Blow-Out for GM Seeds? - stalling markets, taco debacle & biotech bail outs'; Rafi; 21 december 2000; www.etcgroup.org terug 6. 'Globalization, Inc. - concentration in corporate power: the unmentioned agenda'; ETCgroup; juli/augustus 2001; www.etcgroup.org Zeer informatief artikel! Opmerkingen: Monsanto is voor 85 procent eigendom van Pharmacia. ETCgroup heette tot voor kort RAFI. terug 7. De gegevens van de laatste drie alinea's heb ik ontleend aan: 'Advanta key figures & addresses 2000' van Advanta en Advanta Annual Report 2000; Advanta B.V.; Kapelle, 2001. terug 8+. Advanta Annual Report 2000; Advanta B.V.; Kapelle, 2001. Opmerking: de afdeling landbouwgif van AstraZeneca is in 2000 opgegaan in Syngenta (Zwitserland), dat voor 39 procent eigendom is van AstraZeneca en voor de rest van Novartis. terug 9+. Uitgaande van een Advanta's omzet in gentech zaden van ongeveer 40 miljoen Euro en een wereldomzet van $ 2,5 miljard dollar kom ik op een aandeel in de wereld gentech zadenmarkt van globaal 1,5 procent. ETCgroup vindt Advanta in genetisch gemanipuleerde zaden zo klein dat ze haar niet meer vermeldt als gentech bedrijf. terug 10+. Monsanto is de tweede grootste producent van landbouwgif in de wereld; Aventis is nummer drie op de wereldranglijst en sinds kort onderdeel van Bayer CropScience. terug 11. Corporate Watch; www.corporatewatch.org.uk terug 12. Persoonlijke mededeling Kees Noome, biotech woordvoerder van Advanta; 22 januari 2002. terug 13. Advanta Annual Report 2000; Advanta B.V.; Kapelle, 2001; pagina 5 en 12. terug * *
*
Over enige tijd verschijnt de volgende serie artikelen. Wil je een seintje wanneer deze er zijn, stuur dan een berichtje naar: jpsmit@xs4all.nl Reacties naar het zelfde e-mailadres. Verder naar het volgende artikel >> << Terug naar het begin van dit artikel. Naar overzicht maart. _ |
___ |