Land en Stad - Maandblad
  maart 2002
Overzicht maart - Boeken - Archief - Bestellijst - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links  
 
________    
____		  
 
OPENLIJK VERZET EN HEIMELIJKE SLIMMIGHEIDJES
TEGEN WTO-LANDBOUWPOLITIEK  
 
regeringen stribbelen tegen
 
 
De vernietiging van het boerenbestaan vreet in een razend tempo door, overal in de wereld. Zo verdween in de afgelopen zes jaar dat Finland lid is van de Europese Unie, de helft van de boerderijen. De EU heeft altijd al schaalvergroting opgedrongen aan de landbouw, maar zij doet er in het kader van de WTO nog een schepje bovenop. De Finse filmmaker Veikko Aaltonen bezocht jarenlang verschillende boerengezinnen en maakte een sobere documentaire van meer dan twee uur over hun leven. Op aangrijpende wijze laat hij zien hoe het is om op het land en met de dieren te werken, hoe alle boeren zoeken naar mogelijkheden om het hoofd boven water te houden, hoe ze protesteren tegen de Europese regels en hoe heel wat van hen kopje onder gaan. In een nagesprek over deze documentaire kreeg deze nuchtere Fin het te kwaad. Met een door tranen verstikte stem sprak hij: "The countryside is dying, the countryside is dying." 1
 
Een ander, tamelijk willekeurig voorbeeld is de decimering van de Portugese melkveehouderij. In de afgelopen tien jaar legde tweederde van de melkveebedrijven het loodje. De komende tien jaar zal het restant minstens gehalveerd zal worden. En dat terwijl de zuivelconsumptie in dat land met sprongen omhoog gaat. 2
 
Ook de boeren in de Derde Wereld zullen het de komende jaren niet makkelijker krijgen. Hoewel de nieuwe WTO- onderhandelingsronde de fraaie naam 'Development Round' meegekregen heeft, blijft de verwoestende dumping van de Amerikaanse en Europese landbouwprodukten onverminderd doorgaan. 3
 
 
Kritiek en verzet
 
Gelukkig is er ook verzet. Bijvoorbeeld in Mexico. In juli blokkeerden 5000 landarbeiders van de suikerrietplantages overheidsgebouwen in Mexico-stad. Kleine boeren en landarbeiders in de noordwestelijke deelstaat Sinaloa zetten benzinestations af, waarop de deelstaat-regering de noodtoestand uitriep. Begin augustus sloten boerenorganisaties grensovergangen in de noordelijke deelstaat Chihuahua af voor maïstransporten uit de VS, blokkeerden rijstboeren in de oostelijke deelstaat Campeche benzinestations en demonstreerden duizenden campesino's in het centrum van Mexico-stad. Ondertussen kampeerden daar nog steeds honderden suikerriet-landarbeiders op de trottoirs. De eisen waren telkens weer dat de regering eindelijk moet luisteren naar de kleine boeren en landarbeiders, hen moet beschermen tegen de goedkope importen uit de Verenigde Staten in het kader van de NAFTA en hen daadwerkelijk moet steunen met subsidies nu de landbouwprijzen absurd laag staan. 4+ Zo daalden de maïsprijzen de afgelopen drie jaar met de helft. Sinds 1994, toen de NAFTA van kracht werd, verloren 400.000 maïsboeren hun bestaan. De prijs van tortilla's ging niet omlaag.
Ondertussen komt bijna de helft van al de maïs die Mexico nodig heeft voor tortilla's, veevoer en de produktie van fructose uit de USA. 5 Fructose is een zoetstof die suiker vervangt bijvoorbeeld in frisdranken. Zij is de helft goedkoper als rietsuiker en bederft dus de rietsuikermarkt. Fructose voor Mexico wordt gemaakt uit goedkoop VS-maïs in fabrieken die in de Verenigde Staten staan of in Mexico zelf. Zowel over de maïs als over de fructose hoeven de Verenigde Staten van de NAFTA en de WTO geen invoerheffingen te betalen. Echter het overschot aan rietsuiker, waar Mexico nu mee zit te kijken, mag Mexico niet vrij exporteren naar de Verenigde Staten, hoewel dat eerder wel afgesproken was. 6+
 
Bij de parlementsverkiezingen in Polen in september was de 'boerenkwestie' een hot item. 7 Dat is niet zo vreemd voor een land met een grote boerenbevolking, dat in 2002 definitief moet besluiten of zij zich wel of niet wil aansluiten bij de Europese Unie.
Een kwart van de Poolse bevolking bestaat uit boeren, die meestal maar een kleine boerderij hebben. Ongeveer de helft van alle boerenbedrijven produceert bijna alleen voor eigen gebruik. Als Polen zich in 2004 bij de Europese Unie wil aansluiten, zal binnen enkele tientallen jaren negentig procent van de landbouwbedrijven over de kop gaan. Wat dit voor het platteland betekent, waar 13 miljoen Polen wonen, laat zich raden.
De grote overwinnaar van de verkiezingen was de radikale boerenpartij 'Zelfverdediging' van boerenleider Lepper, die geregeld wegen blokkeert met tractoren. Deze 'splintergroepering' behaalde 10 procent van de stemmen. Hoewel deze boerenpartij niet in de regering kwam heeft de nieuwe landbouwminister wel degelijk met haar standpunten rekening te houden. De minister, afkomstig uit de gematigder boerenpartij PSL, wordt door zijn achterban goed op de vingers gekeken.
Bij de kabinetsformatie hebben de partijen afgesproken dat Polen niet tot iedere prijs lid zal worden van de EU. De Poolse onderhandelaar bij de EU stelt zich dan ook hard op. Wat de landbouwdeskundige Bovée van de Nederlandse ambassade in Warschau doet verzuchten: "Wederzijds begrip lijkt nu nog te ontbreken. Polen vraagt veel en geeft weinig." Ook is het nog maar de vraag of de Poolse bevolking in het beloofde referendum zal kiezen voor aansluiting. Was bij een opiniepeiling in november nog ruim 60 procent voorstander, een maand later was dit percentage gezakt tot onder de 50.
 
 
WTO-regels omzeilen en negeren
 
Het is begrijpelijk dat boeren en landarbeiders in allerlei landen in verzet komen en dat politieke partijen begrip tonen. Opvallender is dat tal van regeringen meestal heimelijk, maar soms ook openlijk de EU- of WTO-regels bedoeld om agro- multinationals vrij spel te geven bekritiseren, omzeilen of zelfs negeren.
Zo heeft de Mexicaanse regering, dwars tegen de neo- liberale stroom in, de helft van de suikerindustrie onteigend en weer tot staatsbedrijf gemaakt. Terwijl deze pas eind jaren tachtig geprivatiseerd waren. Maandenlange acties van suikerarbeiders met bezettingen van overheidsgebouwen op tal van plaatsen in het hele land vanwege achterstallig loon noopten de regering tot deze stap. De regering beweert dat ze de bedrijven na een grondige opknapbeurt over anderhalf jaar weer gaat verkopen aan binnenlandse of buitenlandse bedrijven. Maar deskundigen vragen zich af of dat er ook echt van zal komen, gezien de lage suikerprijzen ten gevolge van de overproduktie. 8
Verder blijft de Mexicaanse regering 15 tot 55 procent invoerbelasting heffen op fructose, hoewel het NAFTA-panel dit veroordeelde in augustus en ook de WTO- geschillencommissie in oktober. Amerika heeft nu het recht om handelssancties te treffen, maar niettemin houdt Mexico haar poot stijf. 9
 
Ook de Indonesische regering besloot haar suikerrietboeren te hulp te schieten, ook al moest ze daarbij het neoliberale dogma van verlaging van importheffingen even vergeten. Zij besloot de invoerbelasting voor suiker van de huidige 20 à 25 procent te verhogen tot 65 procent. 10
 
De Poolse regering en het Poolse parlement stribbelen openlijk tegen nu de Europese Unie eist haar grenzen te openen ten koste van de kleine boeren. Zo eist Polen van de Europese Unie een overgangstermijn van 18 jaar voordat buitenlandse boeren en bedrijven in Polen landbouwgrond kunnen kopen. Terwijl de EU 7 jaar als standaardnorm hanteert. De nieuwe Poolse regering laat duidelijk merken wel voor toetreding te voelen, maar dan wel 'op onze voorwaarden'.
In juni besloot het Poolse parlement 8 jaar gevangenisstraf te zetten op het importeren van voedsel gemaakt van genetisch gemanipuleerde landbouwprodukten. Polen is daarmee aanzienlijk minder tolerant tegenover genetische manipulatie dan de Europese Unie. 11
Verder zijn Poolse parlementariërs bezig Cargill te dwarsbomen bij haar plannen fructose te gaan produceren in dat land. Vanzelfsprekend omdat dit zoetmiddel de Poolse bietsuikerprijs omlaag zal halen. De Nederlandse ambassade in Warschau waarschuwt: "Dit is een signaal dat buitenlandse ondernemers moeten oppassen met investeringen in Polen." 12
 
In India zijn regering en parlement bezig met een wet op zaaizaden, waarin ook de import van landbouwzaad geregeld wordt. Opvallend is dat volgens deze nieuwe wet boeren zonder enige beperking het recht hebben een gedeelte van de oogst te bewaren als zaaigoed voor het volgende jaar. Ook het ruilen en delen van zaad met andere boeren is volledig vrij. Deze wet zal agro-multinationals als Monsanto een doorn in het oog zijn, omdat zij boeren juist willen verbieden zaad over te houden.
Ook gaat India een instantie opzetten (Plant Varieties and Farmers' Rights Protection) om inheemse medicinale planten en variëteiten van landbouwgewassen zorgvuldig te beschrijven om te voorkomen dat agro- en geneesmiddelen-multinationals zich hiervan meester maken door ze te patenteren. 13
 
In andere landen bloeit juridische creativiteit op bij het zoeken naar wegen om de eigen boeren een steuntje in de rug te geven. Zo heeft Taiwan, dat net lid geworden is van de WTO een geavanceerd quarantainesysteem op poten gezet om de veiligheid van importvoedsel 'nauwkeurig' te bestuderen. Landbouwdeskundige Steemers van de Nederlandse ambassade te Seoul geeft als commentaar: "Waar het in het kort op neer komt, is dat de export van landbouwprodukten naar Taiwan in eerste instantie weliswaar goedkoper, maar tevens lastiger zal worden. Goedkoper, doordat de invoerrechten geleidelijk verlaagd zullen gaan worden. Lastiger, doordat er vanuit de politiek dringende signalen aan het apparaat zullen uitgaan om hindernissen tegen ongelimiteerde importen op te werpen. Het eerste signaal is met het quarantainesysteem al gegeven. Deze hindernissen zullen met name gericht zijn op die produkten die men zelf ook produceert. En die men dus, naar de mening van de gedupeerde boeren, niet nodig heeft, ook al kosten ze maar de helft van het lokale produkt en ook al zijn ze in alle opzichten veiliger voor de volksgezondheid." 14
Zuid-Korea pakt het belemmeren van de landbouwimporten nog wat grondiger aan. Volgens een driftige Steemers wordt daar "elke invoer van landbouwprodukten, nadelig of juist niet, uit alle macht met de meest oneigenlijke middelen gehinderd". 15
 
Noten
1. Maa (Earth); Veikko Aaltonen; Finland, 2001. Documentaire van 140 minuten, vertoond op het 14th International Documentary Filmfestival Amsterdam (IDFA). Er zijn ook twee kortere versies beschikbaar.  terug
2. 'De Portugese melkveehouderij en zuivelindustrie' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; Gerard de Vent, Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Madrid; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; oktober 2001; pagina 5-8.  terug
3. * 'Joint Statement of NGO's and Social Movements'; 14 december 2001; een verklaring van 50 organisaties uit Azië, Europa, Noord- en Latijns-Amerika en Afrika, opgesteld tijdens een evaluatie-vergadering van de WTO-top in Qatar. Zie: www.twnside.org.sg
* 'WTO Agreement on Agriculture Devastating for US Farmers - farm policy at home contradicts US demands at WTO meeting'; Instute for Agriculture and Trade Policy; 12 november 2001; www.wtowatch.org
* 'Press Statement by 'Friends of the Development Box''; Doha, 10 november 2001; www.wtowatch.org Deze groep bestaat uit regeringsvertegenwoordigers van 14 landen uit het Zuiden.  terug
4+. 'NAFTA' staat voor North American Free Trade Agreement. Dit handelsverdrag tussen de VS, Canada en Mexico werd op 1 januari 1994 van kracht. Precies op die datum begonnen de Zapatista's hun indianen-opstand in de zuidoostelijke deelstaat Chiapas voor een grotere economische en culturele onafhankelijkheid. De NAFTA kan je zien als een proeftuin voor de WTO.  terug
5. * 'Mexican Farmers Feeling Ignored' in The Deseret News; Salt Lake City, 28 juli 2001; gebaseerd op persberichten van Associated Press.
* 'Squeezed by U.S. Corn - Mexican farmers fault NAFTA for low-cost imports' in Chicago Tribune; Teresa Puente; 3 augustus 2001.
* 'Mexican Farmers Take to Streets to Protest to Protest Free Trade, Demand Crop Subsidies in The Dallas Morning News; Brendan M. Case; 9 augustus 2001.
* 'Mexico Wil Bijstelling NAFTA-afspraken'; Het Financieele Dagblad; 10 augustus 2001.  terug
6+. 'Regering grijpt in in suikersector' en 'zetmeelsuikers blijven een steen des aanstoots' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; oktober 2001; pagina 13.
Uit deze twee artikelen: "De suikersector is een belangrijke bron van werkgelegenheid, vooral op het platteland. Er zijn 150.000 suikerriettelers en 340.000 werknemers in de industrie. Naar schatting gaat het met de indirecte werkgelegenheid om 3,5 miljoen arbeidsplaatsen. Suiker is daarmee politiek gevoelig.
(..) de concurrentie van maïssuikers (HFCS, High Fructose Corn Syrup). Jaarlijks wordt daarvan 600.000 ton geïmporteerd uit de VS. Daarnaast wordt er lokaal nog eens 300.000 ton geproduceerd op basis van uit de VS geïmporteerde (heffingvrije) maïs. Het Mexicaanse produktie-overschot van suiker is van dezelfde orde: 600.000 tot 1 miljoen ton per jaar. (..) Volgens Mexico zou het produktieoverschot van suiker volgens het NAFTA-verdrag heffingvrij naar de VS moeten kunnen worden geëxporteerd. De VS bestrijdt dit en kent slechts een heffingvrij tariefquotum toe van maximaal 136.000 ton. (..) In NAFTA- verband zijn geen afspraken gemaakt over beperkingen aan de export naar Mexico van HFCS."  terug
7. * Artikelen uit Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness:
= 'UNDP-rapport over plattelandsontwikkeling'; A.C.J. Bovée; Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Warschau; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; juli 2001; pagina 19,
= 'Wachten op nieuwe regering voor EU-onderhandelingen'; A.C.J. Bovée; Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Warschau; oktober 2001; pagina 25,
= 'Landbouwproduktie van veel boeren is klein'; A.C.J. Bovée; Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Warschau; oktober 2001; pagina 25,
= 'Draft Common Position landbouw nu compleet'; A.C.J. Bovée; Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Warschau; november 2001; pagina 22,
= 'Wachten op doorbraak in EU-onderhandelingen'; A.C.J. Bovée; Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Warschau; december 2001; pagina 25 en 26,
= 'Doorbraak in landbouwonderhandelingen EU-Polen'; ANP; 27 september 2000; via www.agriholland.nl
* Uit Het Financieele Dagblad:
= 'Poolse boer vreest concurrentie EU-collega's'; 4 oktober 2000; via www.agriholland.nl
= 'Onzeker of Polen nog EU-lid wordt'; Hans van de Meulen, Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael; 9 oktober 2001.
= 'Tegenwind voor nieuwe regering Polen; Ekke Overbeek; 15 oktober 2001.  terug
8. 'Regering grijpt in in suikersector' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; oktober 2001; pagina 13.  terug
9. 'Antidumping heffingen op HFCS uit VS blijven van kracht' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; J.A. Landstra, Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Mexico; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; december 2001; pagina 15.  terug
10. Zonder titel in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; F.A.G.M. Claassen, Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te Jakarta; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; december 2001; pagina 17.  terug
11. 'Invoer ggo's streng verboden' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; A.C.J. Bovée, Landbouwraad bij de Nederlandse ambassade in Warschau; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; juli 2001; pagina 20.  terug
12. 'Problemen suikersector' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; A.C.J. Bovée, Landbouwraad bij de Nederlandse ambassade in Warschau; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; december 2001; pagina 26.  terug
13. 'Nieuw zaaizaadbeleid' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; A. Parzer, Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade te New Delhi; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; december 2001; pagina 16.  terug
14. 'Taiwan toegetreden tot WTO: 't is eindelijk een feit ...' in Berichten Buitenland - nieuwsbrief voor de Nederlandse agribusiness; Walter Steemers, Landbouwraad aan de Nederlandse ambassade in Seoul; ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij; december 2001; pagina 6.  terug
15. Idem.  terug
 
*          *           *

Over enige tijd verschijnt de volgende serie artikelen. Wil je een seintje wanneer deze er zijn, stuur dan een berichtje naar: jpsmit@xs4all.nl
Reacties naar het zelfde e-mailadres.
 
 
<< Terug naar het begin van dit artikel.
Naar  overzicht   maart.  
 
 

_ 		___