| Land en Stad - december 2000 |
| Overzicht december - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links - Verder >> |
| ________ | ____ |
BOERENOPSTAND IN NEDERLAND (In 'Boerenopstand in Nederland - deel II' vind je nog wat meer achtergronden.) Overgenomen uit: 'De graanrepubliek' van Frank Westerman; pag. 216 e.v. Februari 1990. "Voor ze die nacht naar Den Haag vertrokken had Klaas Jan (de Waard, een grote boer uit Kommerzijl, West-Groningen - jps) zijn kameraden nog gewaarschuwd: 'Jongens, we moeten kettingen mee. Er gaat gesleept worden.' Bij het laatste streepje rood aan de hemel reden ze drie tractoren in de laadbak van een vrachtwagen. De akkerbouwers hadden contanten bij zich gestoken, wat extra kleren, een heupflesje jenever. Klaas Jan klom in de cabine naast de chauffeur, en al rokend luisterden ze naar de radio. Wanneer zou de nieuwslezer melden dat er boeren uit Groningen en Zeeland optrokken naar de stad? De dag tevoren had Koos Meijer gebeld. Koos zei: 'Dijkstra uit de Noordoostpolder gaat ook.' 'Ja, maar ik niet,' zei Klaas Jan spontaan. 'Ik heb geen zin meer om me te ergeren aan de politiek.' Maar vijf minuten later was hij om. Aly Wisse, een boerin uit Zeeland, trommelde de boeren van hun erf om te protesteren tegen het opheffen van de akkerbouw. Ze had groot gelijk, vond ook Wietje (de vrouw van Klaas Jan - jps), zoiets liet je niet over je kant gaan. Zo slecht als in 1989 was het in geen jaren gegaan; de tarweprijs dook onder de veertig cent. Het boer-zijn was in de woorden van Klaas Jan verworden tot een 'dure liefhebberij'. (..) De oproep van Aly Wisse, die aan het hoofd van een Zeeuwse trekkercolonne naar Den Haag onderweg was, vond weerklank in Groningen. De Zeeuwen werden verwacht, de Groningers niet. 'Wij kwamen om middernacht aan,' vertelde Klaas Jan. 'Als eersten.' Hij had de boel eens bekeken: de toegang naar het Binnenhof was uit voorzorg gebarricadeerd met containers, elk gevuld met dertig, misschien wel veertig ton zand. Bij het Malieveld stond de verkeerspolitie op de uitkijk, om de in aantocht zijnde tractoren uit de binnenstad te weren. Maar de Trojaanse dieplader uit Kommerzijl was nergens tegengehouden, en om vijf uur 's ochtends rolden er drie zware landbouwmachines van het plankier - de plakken opgedroogde klei nog aan de banden. Klaas Jan trok een dranghek opzij, koppelde een ketting aan de zandcontainers en gaf sleepaanwijzingen. Op foto's van die twintigste februari 1990 stond hij triomfantelijk naast een trekker op de trappen van de Ridderzaal. 'Er kon geen mens meer langs,' zei hij. De Zeeuwen, geschokt door de onbezonnen bezetting van het Binnenhof, reden onder politiebegeleiding een rondje door Den Haag en dropen af, terug naar huis. Maar de harde kern uit Groningen en de Flevopolders struinde die nacht door de Scheveningse Bosjes. Het dozijn achterblijvers wond zich op over de laffe houding van de drie boerenbonden - de protestantse, de katholieke en de algemene. Waarom hadden zij, verenigd in het Landbouwschap, hun met uitsterven bedreigde leden niet verdedigd? Sterker, de heren vertegenwoordigers hadden de acties van die dag veroordeeld. Klaas Jan was die nacht voor het groepje gaan staan. 'Jongens, het is te zot om los te lopen dat onze eigen belangenbehartigers ons laten stikken. Zij zijn erger dan de politici.' Wrijvend over de stoppels op zijn kaak bezag hij de situatie. 'Er is maar één uitweg. En dat is dat we ons niet l ten vertegenwoordigen, maar zelf met Lubbers en Braks om de tafel gaan zitten.' Of betaalden ze die verzuilde standsorganisaties soms lidmaatschapsgeld om zich te laten veroordelen? Wat deden de verschillen in achtergrond ertoe? 'Een aardappel is een aardappel,' hoorde Klaas Jan zichzelf zeggen, 'of ie nou door een gereformeerde boer wordt verbouwd, door een katholieke of een goddeloze.' Na hun tactische terugtocht van de vorige avond - om zich te hergroeperen - trokken de die-hards opnieuw de stad in. Tot ongeloof van de politie stevenden ze niet af op het Binnenhof, dat ditmaal beter bewaakt was, maar op de zetel van het Landbouwschap. Een geschrokken boerenvoorman kwam naar buiten en zei: 'Heren, wat kan ik voor u doen? Wilt u een kop koffie?' Klaas Jan liet zijn stem een octaaf zakken en gromde dat ze, eenmaal binnen, zelf wel koffie zouden zetten, en dat hij beter de deur open kon doen. 'Anders gaat deze trekker hier' - hij wees op de dichtstbijzijnde - 'regelrecht door de pui.' 'Jullie waren verbaasd, hè,' vulde Wietje het relaas van haar man aan, 'over die stapels kranten die er op de bureaus rondslingerden.' 'Ja, die lui vraten niets uit. Terwijl wij naar de sodemieter gingen, zaten zij de krant te lezen.' De 'bende van vijf' - die de actie aanvoerde - had de belangenbehartigers uit het gebouw gezet, en eiste een gesprek met minister Braks. ZONDER GRAAN GEEN BESTAAN, stond er op een spandoek dat ze uit het raam hingen. Bendelid Klaas Jan de Waard uit Kommerzijl werd aangewezen tot woordvoerder voor de pers, de politie en de politiek. Het nieuws dat losgeslagen boeren hadden gedreigd om met een tractor door de glazen gevel van het landbouwhuis te rijden, en nu de telefoon opnamen in het bezette hoofdkwartier, werd met gejuich ontvangen onder akkerbouwers in heel het land. Tjark Tijdens (grote Oost-Groningse tarweboer en zwager van Klaas Jan - jps) reed spontaan met collega's uit de buurt de grensovergang bij Nieuweschans dicht. Bellingwolde en Ter Apel volgden. Overal verschenen tractoren op de snelwegen, en in Veendam werd de Rijksdienst voor het Wegverkeer van de buitenwereld afgesneden. Een dag later versperden vijfduizend boeren de invalswegen naar Groningen, Leeuwarden, Assen en de Flevopolders. Het kon niet uitblijven of de protesten sloegen over naar Duitsland en België. (..) Op dag vier blokkeren de boeren ook de Rijksbelastingdienst in Apeldoorn en het departement van VROM in Leidschendam; op dag zeven volgen de douanekantoren in Veendam en Hoogezand en de vuilstortplaats in Wijster; op dag tien het NS-station in Wolvega en de Informatiseringsbank in Groningen. (..) 'Als de politie tegen ons wordt in gezet, dan slaat de vlam in de pan,' waarschuwt Klaas Jan op dag vijftien. 'We naderen het punt waarop alles geoorloofd is.' Premier Lubbers stelt voor dat de rijkere delen van de landbouw (de Brabantse varkenshouders) de armere (de Groninger akkerbouwers) zullen bijstaan - maar dat is schoppen tegen het zere been. 'Een ingestudeerde act waar je geen kant mee uit kan,' zegt woordvoerder de Waard. Heeft niet minister Braks het noorden uitgekleed om het zuiden te verrijken? Wat kunnen de akkerbouwers dan nu verwachten - een fooi? De volgende dag worden ook de vliegvelden van Eelde en Lelystad, de afvalverwerking Rijnmond en het hoofdkantoor van de Rabobank in Utrecht met tractoren dichtgereden. 'Morgen volgt Schiphol,' kondigt Klaas Jan aan. 'Acties worden grimmiger' kopt NRC Handelsblad. Dertig ton huisvuil heeft zich opgehoopt en dreigt door broei in brand te vliegen. Nadat minister Braks letterlijk spitsroeden heeft moeten lopen langs een rij boeren, wordt er in het torentje van de minister-president niet langer gesproken over de eisen van de boeren, maar over de paraatheid van de krijgsmacht. De mobiele eenheid staat weliswaar klaar, maar haar getraliede overvalbusjes en waterkanonnen zijn niet opgewassen tegen een trekkercolonne. De militairen zijn het erover eens dat het actiewapen van de boeren alleen door pantserwagens of tanks is te stoppen. (..) Schiphol is off limits verklaard. Als er op dag zeventien twee trekkeroptochten tegelijk worden gesignaleerd, een op de Afsluitdijk en een op de Veluwe, krijgt de commandant van de legerbasis 't Harde een telefoontje: wees gereed om uit te rijden. De karavaan uit Friesland maakt in de Wieringermeer een tussenstop, wachtend op versterking uit de polder. (..) Klaas Jan in het actiecentrum, onder de kaart waarop hij de posities van zijn strijdwagens heeft gemarkeerd, maakt zich zenuwachtig: 'Een trekker tegen een tank, dat redden we nooit.' Er bellen verslaggevers van buitenlandse persbureaus: of hij verwacht dat er doden gaan vallen? Een weg terug is er niet. Ludieke acties halen niets uit. Klaas Jan stelt nog voor om het huis van Braks in te pakken in strobalen, onder het motto: 'Geen inzicht, geen uitzicht' - maar de pers komt alleen nog op de been voor een blokkade van Schiphol. Daar loopt de streep die het gezag heeft getrokken. Uitgerekend de ochtend waarop Klaas Jan zich afvraagt of het tot een treffen zal komen, komt er op het landbouwhuis een fax binnen. Afzender S.L. Mansholt (voormalig Eurocommissaris landbouwzaken - jps), Wapserveen. De eenentachtigjarige landbouwhervormer heeft partij gekozen en steekt de akkerbouwers een hart onder de riem. Hij voorziet de bende van zelf geprepareerde munitie: een grafiek waaruit je kunt aflezen hoe de schommelingen in de tarweprijs sinds 1900 doorwerken in de rest van de prijzen. De strekking: als de graanteelt niets meer oplevert, kun je net zo goed de hele landbouw opdoeken. Die onverwachte troef is de eerste opsteker van de dag; de tweede is een uitnodiging van Lubbers om te praten. Klaas Jan belt het wegrestaurant: 'Jongens, tot nader order blijven waar je bent.' (..) Lubbers blijkt ook een brief te hebben ontvangen van Mansholt. Een brief is eigenlijk niet het goede woord: het zijn kettingformulieren uit de printer van Sicco's (Mansholt's - jps) huiscomputer. Aan de hand van tabellen toont hij aan dat alleen een verhoging van de graanprijs, gekoppeld aan productievermindering (er dient land uit productie genomen te worden) een betaalbare uitweg biedt. De premier stelt een wapenstilstand voor: de boeren maken rechtsomkeert in ruil voor de instelling van een arbitragecommissie. Klaas Jan en de andere bendeleden, gesterkt door de brieven van Mansholt, hebben zoveel vertrouwen op een goede afloop dat ze instemmen." (In 'Boerenopstand in Nederland - deel II' vind je nog wat meer achtergronden.) * *
*
Begin januari verschijnt de volgende serie artikelen. Reacties naar: jpsmit@xs4all.nl Verder naar het volgende artikel >> << Terug naar het begin van dit artikel. Naar Overzicht december. _ |
___ |