We start at the beginning of civilisation. In Egype, at the banks of river Nile; in India, at the banks of Ganges Rivier; In China at the Yang Tse river banks; in France, at the banks of  river Seine and in Bosnia at the banks of the Miljacka river
The valley of the river was a challenge to man to inhabit even 2400 years B.C. The civilisation grew through milleniums, plundered and invaded by many but also enriched by them. Traces of history can be seen as wounds but also as flowers.

We doen interviews in het hart van de stad. Aan de oevers van de rivier. Komende uit de bergen uit de richting van Pale begint de stad bij Bascarsija, het oude centrum met houten huizen en de toeristen winkeltjes en bij de bibliotheek, die daar recht voor staat, aan de kade van de rivier. Wegens constructiewerkzaamheden is de bibliotheek nu gezeteld in Obala Maka Dizdara 2, aan de andere kant van de rivier, recht tegen over de Nederlandse ambassade, het Engelse consulaat, ICVA, CIMIC, Uitgevers Huis Veselin Maslesa en dergelijke die allen op Obala Kulina Bana 4 zijn gesitueerd.

Na onze introductie begint Gospodin Kujundzic te spreken.
“In het begin werd brood geproduceerd in het boven gedeelte van Mesopotam, in de hogere gebieden van de rivier de Eufraat, alwaar het eerste brood gebakken werd, gestaafd door archeologisch bewijs, dus de produktie van brood is gerelateerd aan de oever van de rivier, het ontstaan van de beschaving. Dus jullie wilden van die oude bibliotheek tot aan het monument van Walter? Waarom ga je niet tot aan de brug van Suada Dilberovic. (alwaar een monument is voorn het eerste slachtoffer van deze oorlog in Sarajevo. red.)

Dat lijkt ons een goed idee.

Onze eerste vraag is al eens geformuleerd door een cameraman die samen met een kompaan de oude bibliotheek in ging and prachtige beelden filmde. In het begin werd er nog wat gesproken maar het werd stil. Deze plaats, een centrum van cultuur, was het doel geweest. Door de stilte realiseer je je dat heel sterk. Uiteindelijk word de stilte onderbroken door de vraag; Waar zijn de boeken?’ Dat is onze eerste vraag. Te beginnen bij het begin toen de bibliotheek eigenlijk niets meer was dan niets omdat er veel belangrijkere dingen waren om voor te zorgen - eten, beschutting.

‘Eigenlijk spreek in onder het voorwendsel van wat jij zegt dat je aan het doen bent, wat op zich interessant is, - De stad, en gerelateerd aan de oevers van de Miljacka rivier, onze bibliotheek, die ook daar gevestigd was. Het gebouw is nog steeds daar, op de wester oever. Het gebouw is gemaakt in 1896 en bedoeld als stadhuis, wat het voor vele jaren was. Maar in 1951 werd het toegewezen aan, en werd het de zetel van, de Nationale en Universitaire Bibliotheek van BiH. Het is vernietigd in April 1992. Vele boeken en toebehoren zijn verloren gegaan tijdens de vernietiging. We hoopten aanvankelijk bij het opnieuw samenstellen van de catalogus meer materialen te bewaren als dat verloren waren gegaan. Maar nu moeten we eigenlijk inzien dat we moeten toegeven dat vele documenten voor altijd verloren zijn gegaan. Maar, uiteraard, is ieder bibliotheek in staat om the overleven want als je een boek vernietigd zal er altijd ergens anders een copy van blijken te zijn. Dat is te zeggen, als unieke plaats is het voor eeuwig verloren. Dus door het opnieuw samenstellen van de catalogus hopen we, in goede samenwerking met andere bibliotheken, toch nog wat materiaal van de erfenis van BiH terug te vinden. Op dit moment werken we op twee niveaus. Het eerste is het verkrijgen van een ruimte voor de oude en voor nieuwe boeken. en het tweede is het realiseren van een instituut als levend instituut, wat bijvoorbeeld inhoud dat je studenten van de juiste boeken kunt voorzien, informatie geeft voor hun studie. De bibliotheek heeft die functie. Om te zeggen, de bibliotheek heeft ongeveer 25 functies. Het is op het eerste gezicht niet te zien maar als je met de mensen praat herken je vele richtingen en kennisvaardigheden zoals een instituut als dit behoeft. Omdat het de Nationale Bibliotheek is betekend dat we een verantwoordelijk hebben in de internationale bibliotheek uitwisseling, we moeten deelnemen aan interne bibliotheek verenigingen en andere bibliotheken in BiH. Je moet weten dat ook andere bibliotheken en toebehoren zijn vernietigd. In Maglaj, in Mostar en in andere plaatsen, zodat onze bibliotheek ook werkt aan het herstellen van de schade door deze mensen door te helpen met het terug krijgen van wat zij voorheen hadden. Uiteraard zien wij ons zelf geconfronteerd met moeilijkheden omdat er niet genoeg geld is voor onze activiteiten. Onze staf krimpte met 50% van 108 naar 65’.
En tegelijkertijd de taak verdubbelde, als het niet meer is?
‘Ja, zelfs meer dan dat, Jazeker, Omdat je hetzelfde moet doen als voorheen maar ook de bibliotheek als geheel opnieuw opbouwen. En moderne technologie is moeilijk te gebruiken omdat het duur is en enorm veel expertise vraagt, en dergelijke. Maar ik ben optimistisch ingesteld gezien het feit dat we nu al 150.000 boeken beschikbaar hebben via een catalogus en deze zijn nu opvraagbaar voor studenten, onderzoekers, professors en algemeen publiek.
En, ter vergelijking, hoeveel waren dat er voorheen?
‘Voor de vernietiging van de bibliotheek de nationale bibliotheek beheerde meer dan twee miljoen items, Daarvan was een miljoen daadwerkelijk aanwezig in de bibliotheek. Wij zullen waarschijnlijk nooit meer een bibliotheek van die omvang worden maar wij zijn een bibliotheek met de dezelfde doelen, en dat moet benadrukt worden.
Misschien vind jij dit ook wel interessant als ik vertel dat we ook proberen een muziek sectie aan te leggen, dat betekend dat we de gebruikers de muziek die in BiH geproduceerd aan kunnen bieden. We zullen ook proberen hier een inventarisatie van bij te houden. Als Nationale Bibliotheek hebben wij hier een rol in te spelen.’
Dat is op zich wel interessant. Ik weet dat veel bibliotheken in het westen hun collectie op CD-rom schijven zetten, ze worden gecomputeriseerd, ze gebruiken steeds meer nieuwe technieken. Ik kan me voorstellen dat voor een bibliotheek als deze, die met zoveel problemen is geconfronteerd dit meer een droom dan een noodzakelijkheid is.
‘Het is interessant te zien dat deze overdaad ook effect op ons heeft gehad omdat sommige van hen hun boeken naar ons hebben gestuurd.
Maar we moesten ons verdedigen tegen deze praktijken.’
U bedoelt: ‘laat anderen de nieuwe technieken gebruiken zodat U verder kunt gaan met...’;
‘Informatie. Nieuwe technieken zijn inderdaad de meest economische manier om een collectie op te bouwen. Dit is iets wat de nieuwe technieken kunnen brengen. Je kunt 500 kranten van de afgelopen 5 jaar op een tafel leggen, dat is dus economisch als je geen ruimte hebt, niet genoeg personeel hebt en als je niet genoeg geld hebt. Ik denk dat de nieuwe technieken goed zijn maar je moet het wel vanuit een perspectief blijven zien ten opzichte van onze nationale produktie en de nieuwste uitgaven bewaren voor de volgende generaties.”
Kunt U iets meer vertellen over hen die U gesteund hebben?
Je kunt dit probleem van twee kanten bekijken. Allereerst is er het gebouw and het andere is de inhoud. daarvan. We hebben onlangs een tijdelijk gebouw aangeboden gekregen dat is gelegen in de voormalige Tito Kazerne. Het gebouw is ongeveer 24000 m2 groot. En recentelijk zijn we er in geslaagd een etage te herstellen. Daarnaast kijken wij uit naar de restauratie van de eerste en tweede etage zodat het gebouw in z’n geheel beschikbaar is voor de bibliotheek. Maar het is erg moeilijk, zoals je weet, de internationale hulp die nodig is voor dit land word over het algemeen doorgesluisd naar de directe noden. Prioriteiten liggen ergens anders. Een hoge opleiding, zoals de studenten en professoren kennen is geen gevoelig onderwerp. En dit is slechts een deel van het verhaal. Zelfs als je een gebouw heb opgebouwd, dan moet je het nog vullen met interieur, met apparaten van de nieuwe technieken, met trainingfaciliteiten, je moet abonnementen hebben voor kranten, etcetera. Zoals je ziet heb ik de problemen die we krijgen na het verbouwen van het. nieuwe gebouw nog niet eens aangesneden, en het zal veel tijd kosten. Maar toch ben ik meer optimistisch, Als je bijvoorbeeld ziet dat er geen plaats is in Sarajevo, en toch is ons een gebouw beschikbaar gesteld waarin wij kunnen beginnen een bibliotheek te zijn, en dat is een goed teken. Een ander goed teken is dat het nieuwe gebouw deel uit maakt van de kazernes in de tijd dat BiH nog deel uitmaakte van Joegoslavië, en nu word dat dus een bibliotheek, in zekere zin is dat een goed teken.’
Ik neem aan dat de regering U ook taken meegeeft?
‘Uiteraard, de Nationale Bibliotheek is een belangrijk instituut in ieder land en zo ook bij ons en wij proberen ruimte te vinden voor dat instituut. Het is behoorlijk moeilijk en het zal veel tijd en inspanning vergen.’
Ik heb gezien dat de oude bibliotheek word hersteld met geld van de Oostenrijkse regering en de EU.
‘De reconstructie is begonnen en men heeft het dak hersteld. De grootst e opdrachten liggen nog voor ons en de EU ondersteund het verdere werk, maar het is niet genoeg voor het hele gebouw en zal heel lang duren.
Denkt U dat de Nationale en Universitaire Bibliotheek BiH daar gevestigd zal zijn?
‘ Ik denk dat in ieder geval een deel van onze functies daar gevestigd zullen zijn. Maar het ligt niet alleen aan ons, het hang af van vele verschillende organisaties, instituten en mensen en van hun wensen wat te doen met het gebouw. Voor ons is het belangrijk dat we onmiddellijk diensten kunnen verlenen. Omdat we niet weten wanneer dat gebeurt ondernemen wij nu stappen om direct bereikbaar te zijn voor onze lezers, en dat is belangrijk.’
Ik denk dat U met deze zin de spijker op de kop slaat. Het zal waarschijnlijk vaker terug komen in andere interviews die we doen met totaal andere organisaties. We kunnen praten over de pracht van de mogelijkheden maar vaak is noodzaak een prioriteit.
‘ ‘ Yes, en jij praat uit naam van een vredesorganisatie, daar kan ik bij zeggen dat we zullen proberen, binnen onze collectie een sectie op te bouwen, zodat mensen de verschillende problemen van oorlog kunnen bestuderen, ook wat betreft vredes- opbouwwerk en over de relatie van staten en volken, hoe de interne communicatie werkt, en het mag op zo’n manier helpen een basis te bouwen, voor een andere benadering van de toekomst van dit land.’
Dat zou een lange termijn plan zijn, want ik heb het gevoel dat deze gehele oorlog in Ex YU nog veel meer tijd nodig zal hebben, voordat de juiste boeken er over geschreven worden.
‘ Ach, Joegoslavië bestond sinds 1918 in verschillende vormen en Bosnië bestaat al sinds velen eeuwen daarvoor. Dus het duurt lang voordat de onderwerpen gevestigd en bevestigd zijn en in de toekomst zullen dingen helderder zijn. Ik hoop alleen dat de inwoners van dit land solidariteit kunnen opbouwen gezien de grote problemen waar we voor staan. Iedereen heeft problemen wat betreft het dagelijks leven,- het opbouwen van het land, de wonden die de mensen dragen, vele hebben hun dierbaren verloren in deze oorlog. En er zijn economische problemen, psychologische, sociaal. En ik denk dat als de situatie duidelijker word, dat de mensen dan ook hun problemen duidelijker kunnen benaderen. Als er alleen mist is, dan worden de problemen veel groter want je weet dan niet waar je naar toe moet. En soms is de internationale gemeenschap ook niet duidelijk wat ze wil met Bosnië.
Ik zou toe kunnen voegen dat zij eigenlijk af en toe een hoed op hun hoofd zetten die kleiner is dan het hoofd zelf en daarom voelen ze zich ongemakkelijk. Maar er is in ieder geval een instituut, de collega’s van de bibliotheek, die over het algemeen weten wat ze willen. Laten we hopen dat we bereiken wat in ons plan ligt.’

De Nationale en Universitaire Bibliotheek van Bosnië Hercegovina
Attn. Deheer Dr Enes Kujundzic, Director
Adres Maka Dizdara 2, 71000 Srarajevo, BiH
Tel i fax ++ 387 71 533204