![[Menu]](/buttons/buc_menu.gif)
![[dDH]](/buttons/buc_ddh.gif)
If you came here via a search engine looking for news: remember that search engines are never 'up to date'. But you are close, try our front door
Tilburg ZaMir
Big Brother rears it's ugly head
door Edwin Mermans
Euforie is nog niet gepast. Een beginnend glimlachje over het
voorzichtig wankelen van de onwrikbare machtspositie van
Milosevic is op z'n plaats. De apathie en lethargie die de
laatste jaren onder de Servische studenten en intelligentsia
heerste is verdampt door het besef van 'nu of nooit'. Tilburg
ZaMir was eind november een paar dagen in Belgrado en viel met
de neus in de boter. Eén van de vele - maanden tevoren
geplande - routine bezoeken van dit jaar dat echter een andere
wending kreeg.
Voor vertrek hou ik er - voor de zekerheid - rekening mee
voorlopig in Belgrado te blijven, gooi wat extra shag,
fotorolletjes en onderbroeken in m'n bagage en laat wat e-mail
adressen achter. We moeten eerst maar weer eens Servië
binnen zien te komen met tien computers, acht printers, een
kopieerapparaat, vijftig 14k4 modems, honderden videotapes en
aanverwante benodigdheden. De grens is in vijf minuten
afgesloten in tijden van onrust. Voorlopig maak ik me - om vijf
uur in de ochtend - drukker om de aanwezigheid van voldoende
koffie in de bus dan om de situatie in Belgrado. Ondanks de
kleine kans dat we op een cruciaal moment in Belgrado zullen
zijn heerst geenszins de overspannen verwachting van een
historische gebeurtenis die op stapel staat. Tien tegen
één dat 't overwaait is het algemene gevoel. Ook
tijdens ons verblijf verdwijnt dat onderkoelde gevoel niet.
Scepsis
Een enkeling loopt met 't hoofd in de wolken in Belgrado. Jelena
Santic, drijvende kracht achter veel anti-oorlogsinitiatieven,
kan haar enthousiasme niet verbergen en stuitert door Belgrado
alsof ze geen enkele last heeft van de ernstige ziekte die haar
getroffen heeft. Ze is net terug uit Oostenrijk waar ze de
vredesprijs van Pax Christi International mocht ontvangen. Veel
mensen vertolken echter een gevoel van scepsis en afwachtendheid
over de ontwikkelingen. Breed is de inschatting dat Milosevic
zal proberen de onrust over te laten waaien. De winter die voor
de deur staat is koud en lang en de demonstraties dringen
nauwelijks door tot het achterland van Servië. Mijn
verslagjes,
die het internet op zoeven, melden positieve ontwikkelingen
zoals de apathie die doorbroken lijkt, maar stellen vast dat er
nog verdomde veel moet gebeuren wil Milosevic zich achter z'n
oor gaan krabben.
Iedere dag vinden er twee demonstraties plaats. Vanaf twaalf uur
demonstreren de studenten en sluiten zich rond drie uur aan bij
de demonstratie van de verenigde oppositiepartijen 'Zajedno'
(Samen). De aanvankelijke inzet van de betogingen is de
erkenning van de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen. In
de meeste Servische steden heeft het Zajedno blok hierbij de
overwinning behaald. Later ontstaat de roep om algehele
democratisering en vrijheid van pers en meningsuiting. De
studenten opereren nadrukkelijk onafhankelijk van de
oppositiepartijen en vormen in toenemende mate een
machtsblok.
Pluimage
De demonstranten van Zajedno zijn van een zeer uiteenlopende
pluimage en een typering loopt uiteen van gefrustreerde
nationalisten tot kosmopolische intellectuelen. Vaandels en
afbeeldingen van middeleeuwse Servische krijgsheren paraderen
vrolijk mee in de mensenzee. Zorgwekkend gezien de bijdrage van
de nationalisten aan de bloedige strijd in
Bosnië-Hercegovina.
Hoopgevend omdat er eindelijk iets van een gezamenlijk optrekken
tegen het autistische regime begint af te tekenen. De
belangrijkste kritiek op de Servische oppositie de laatste jaren
gold hun hopeloze verdeeld en onderlinge strijd. Dessalniettemin
zijn twee van de drie kopstukken in het Zajedno blok dubieuze
opportunisten. Vuc Draskovic en Zoran Djindjic hebben zich nooit
een toonbeeld van integriteit en democratische gezindheid
getoond. Nu paaien ze het westen met mooie praatjes en
presenteren zich als salonfähig. De sociologe Vesna Pesic,
leider van de kleine - op westerse en sociaal-democratische
leest geschoeide - Civil Allience, kan als enige politicus van
Zajedno de toets der kritiek doorstaan. Als oppositieleider en
oprichter van het Center for Antiwar Action heeft ze zich reeds
vanaf het begin van de oorlog verzet tegen de nationalistische
oorlogswaan in Servië. De toevoeging 'verrader van het
Servische volk' die ze door de staatsgecontroleerde media kreeg
aangemeten was nog één van de mildste.
Westers complot
Zajedno aan de macht is dus zeker niet zaligmakend maar verre te
verkiezen boven het machiavellistische regime van Milosevic. De
nationalistische retoriek bezigende Draskovic en Djindic zullen
zich te voegen hebben naar de regeltjes en het kader van de
westerse democratische rechtsstaat anders zal ook hun stoel
onderuit geschopt worden. Machtsvorming in het maatschappelijk
middenveld is daarvoor de beste garantie maar ook de
afhankelijkheid van Europa en de Servische behoefte tot
aansluiting bij de Westerse instituties geven dit kader aan.
Ook tot de voorheen westerse bondgenoot Tudjman begint dit besef
door te dringen. Ogenschijnlijk paranoia constateert hij dat het
westen tegen hem, Milosevic en Izetbegovic samenspant en dat de
Europese ambassades openlijk steun geven aan democratische
krachten in Kroatië, Servië en Bosnië. Nou laat
die westerse steun nog veel te wensen over, maar de tendens is
onmiskenbaar; in Europa is uiteindelijk geen plaats voor
Tudjmannen en Milosevitsjen.
Koffiedik
Op moment van schrijven - 8 december - heeft Milosevic in
Belgrado echter nog de meeste touwtjes in handen. De
legerleiding is hondstrouw uit angst afgevoerd te worden naar
Scheveningen. De honderdduizendkoppige paramilitaire
politiemacht heeft z'n positie aan Milosevic te danken en
bedenkt zich dus wel een paar keer voor ze 't op een rennen
zetten. Het
hooggerechtshof stelt de oppositie bij herhaling in het
ongelijk. Ook de grote massa van industrie arbeiders en boeren
op het geïsoleerde en achterlijke platteland heeft zich nog
geen millimeter verroerd. Voor de grootsteedse demonstranten
ligt daar de sleutel tot overwinning. Een welhaast marxistisch
cliché maar niet minder waar.
Iedere voorspelling van de afloop op basis van de huidige
situatie is speculatie en de hachelijke Dr. Clavan positie - van
het kan vriezen, het kan dooien - waarin ik me weer manoevreer
is hilarisch. Laf constateer ik dat ik me in goed gezelschap
bevind daar diplomaten, journalisten en niet in het minst de
oppositieleiders zelf, verbaasd zijn over het ontwakende en
succesvolle verzet van de Belgradose bevolking.
Vooruit dan; de positieve ontwikkelingen zijn dat de
demonstraties met de dag massaler worden. Belangrijke geledingen
in het Servische machtsapparaat vertonen tekenen van desertie.
Negentig rechters stellen zich achter de eisen van de studenten,
de minister van informatie distantieert zich van de censuur en
neemt ontslag en in de lagere regionen word zelfs enthousiast
meegedemonstreerd. Tevens slaan de demonstraties over naar grote
steden als Novi Sad, Nis en Kragujevac. De eerste vakbonden
roepen voorzichtig op tot stakingen.
Vooral de sluiting - en heropening - van diverse onafhankelijke
radiostations, waaronder het inmiddels roemruchte B92, heeft
veel brandstof gegeven aan het opstandige vuur bij de betogers.
De straat proeft de macht en dat smaakt naar meer. Het laatste
communistische fossiel van Europa wordt met veel retoriek
verzocht zich te vervoegen bij de schroothoop van de
geschiedenis. De omwentelingen in Oost-Duitsland en
Tsjecho-Slowakije worden in de wandelgangen veelvuldig in
herinnering
geroepen. Ook toen leek de nomenklatoera de zaak onder controle
te hebben. 'Als het echter - zoals in de DDR - aan de top gaat
schuiven is er geen houden meer aan' schrijft Oost-Europa
veteraan, Tilburg ZaMir en VN-medewerker Dave Bekkering deze
week vanuit het Centraal-Bosnische Gornji Vakuf.
Informatiemonopolie
De controle over de media is bij machtsovernames vanzelfsprekend
cruciaal. Eén van de belangrijkste eisen is dan ook de
roep om persvrijheid en toegang tot de media. Milosevic heeft
dit bastion nog vrijwel volledig in handen. 90% van het land
ontvangt louter de staatsmedia. Dit informatiemonopolie wordt
momenteel op uiteenlopend wijzen gebroken. Natuurlijk via een
telefoontje naar familie en vrienden buiten Belgrado, maar ook
op modernere manieren. Westerse korte en middengolf zenders als
Radio Free Europe geven de signalen van B92 door en is zelfs via
de Nederlandse internetprovider XS4ALL te beluisteren.
Internet speelt sowieso een niet te onderschatten rol bij de
communicatie binnen en buiten Servië. De studenten van
ondermeer de electrotechnische faculteit in Belgrado hebben hun
eigen website opgezet (http://galeb.etf.bg.ac.yu/~protest96/)
waarmee niet alleen de wereld op de hoogte wordt gehouden van de
ontwikkelingen. Ook de actiecentra op andere universiteiten in
Servië staan op via deze hightech-tamtam intensief met
elkaar in contact. Als de autoriteiten al mochten besluiten de
verbindingen te kappen of een 'firewall' op te trekken,
beschikken de studenten over voldoende technologische know how
en inventiviteit om de eindjes aan elkaar te knopen. Desnoods
via datacommunicatie via mobiele straalzenders en computers. Een
aantal zware Amerikaanse internetservers en breedbandlijnen
functioneren momenteel als 'spiegel' en maken de bereikbaarheid
beter en sneller dan van menig Tilburgse website.
http://www.allston.com/
http://www.yurope.com/mirrors/
http://www.wwa.com/~srdjan/protest96/
Vanuit de hele wereld stromen bovendien massaal steunbetuigingen
toe via de email van de studenten:
protest96@galeb.etf.bg.ac.yu
Bloemperkjes
De route die de studenten lopen is iedere dag anders. Vanaf
balkons wordt de demonstranten lof toegezwaaid. Groepjes
bouwvakkers kijken liever nog even de kat uit de boom en kijken
zo neutraal mogelijk toe. De rest van de stad oogt normaal, het
verkeer krioelt als vanouds en niets wijst op een stad in
opstand. Het beeld van een 'deeltijd revolutie' dringt zich op;
's middags effe lekker joelen tegen Slob en op tijd naar moeders
pappot voor 't echt laat wordt. De studentenrevolutie is keurig,
geordend en vreedzaam. Iedere dag stipt op tijd verzamelen de
studenten zich met teksten op spandoek als 'Students against the
machine'. De bloemperkjes worden omspoeld door een dichte massa
studenten maar blijven onbetreden. De organisatoren haasten zich
voortdurend de mars door de stad vlekkeloos en gedisciplineerd
te laten verlopen. De grootste ordeverstoring bestaat uit het
gooien van toiletrollen. De grote hoeveelheden eieren - die
eerder die week als projectiel dienden - kunnen door de
Servische kippen niet meer aangesleept worden. De opstand op de
Balkan staat qua braafheid in schril contrast met een
willekeurige studentendemonstratie in Den Haag.
Maart 1991
De grote bron van zorg van menig student waarmee ik spreek
tijdens de demonstraties is de internationale aandacht voor de
gebeurtenissen in Belgrado. 'Weet de wereld wat hier gebeurd?'
vraagt de twintigjarige studente letteren Marija bezorgd. Ik
slik m'n cynische 'who cares about the Balkans' op tijd in en
vertel vrolijk en enthousiast dat er uitgebreid bericht wordt in
de Nederlandse media en vandaag voor het eerst CNN camera's
aanwezig zijn in Belgrado. De lievige studente vertrouwd 't niet
en vraagt me de oren van de kop over het beeld van de
Serviërs in de Nederlandse media.Het voor de stoet uit
krioelende groepje fotografen en cameramensen vormt
langzamerhand een demonstratie op zichzelf.
De grote zorg en frustatie van vooral de wat oudere betogers is
een herhaling van de massale betoging van maart 1991. Ook toen
liep Belgrado massaal te hoop tegen Milosevic. Deze opstand ging
echter volledig voorbij aan de internationale media. Milosevic
smoorde dit protest met ongewoon gewelddadig ingrijpen en de
inzet van tanks en leger tegen de eigen bevolking. Velen hopen
nu op een herhaling van de 'Velvet Revolution' van Praag '89
maar vrezen een Boekarest of erger; Peking '89.
Op vrijdag 29 november 1996 - een officiële feestdag
vanwege de herdenking van de proclamatie van het communistische
Joegoslavië - zijn echter alleen brave verkeersagenten op
straat te zien die keurig het verkeer omleiden. De ordetroepen
worden achter de hand gehouden in bussen buiten de stad en in de
kelders van de belangrijke overheidsgebouwen. Tanks zien we
alleen achter de kazernemuren in Zemun, even noordelijk van
Belgrado.
Naïviteit
Met vooropgezette naïviteit heeft Tilburg ZaMir de
afgelopen vier jaar mensenrechtenorganisaties,
anti-oorlogsgroepen en andere marginale democratische krachten
in Servië met woord en daad bijgestaan. Cynisme over de
minieme kans op een democratische omwenteling voor 2025 was, ook
in gesprekken met de Servische partners, vaak niet van de lucht.
Dessalniettemin kreeg ons periodiek de weinig bescheiden titel
'Now Future!' mee en schuimden we met busladingen computers,
modems en Deutsch Mark door Servië. Op z'n best hebben we
wat organisaties en netwerken overeind gehouden en het is leuk
om bij de organisatoren van de opstand links en rechts wat
bekenden te treffen. Van natte dromen echter geen last. Ondanks
de gepaste bescheidenheid blijft het leuk om zich langzaam maar
zeker vanuit de Belgradose 'grachtengordel' een postmoderne en
vreedzame modelrevolutie te zien voltrekken met een
substantiële rol voor bytes, bauds en modems.
Time's up
Ik besluit in Nederland van meer nut te zijn en begin in
cyberspace te mobiliseren voor de 'virtuele oorlog op internet'.
Bart Rijs, de Belgradose correspondent van de Volkskrant,
schrijft een artikel met de titel: 'De Revolutie in Servië
begint met een homepage op Internet', een kop die wat kort door
de bocht is. Intussen doet Tilburg ZaMir met Pax Christi en IKV
een oproep voor broodnodige morele en financiële steun aan de
studenten en jagen onze reserves er doorheen.
Tilburg ZaMir
Postbus 3164
5003 DD Tilburg
tel. 013-4561801/4662043
e-mail: mermans@kub.nl
http://www.ddh.nl/org/tzm
giro 3835882
[Menu]
[dDH]