koe OOG  in  OOG  met  de   VERDELGINGSMACHINE   
 
       Inhoudsopgave - Bestellen - Downloaden - Maandblad - Boeken - Archief        
  Publikatielijst - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links - Verder >>  
 
de mond- en klauwzeercrisis van 2001
 
________    
____		  
 
HET AGRO-INDUSTRIËLE COMPLEX  
 
analyse en oplossing
 
 
consument - bureaucratie - politiek - handel - boerenorganisaties - dierhouderij - oplossing
 
 
Herman Verbeek, auteur van verschillende bevlogen boeken over de landbouw-economische structuur: "Eisenhower sprak na de oorlog van het 'Militair Industrieel Complex'. De mond- en klauwzeercrisis is typisch een uiting van het 'Agro- Industrieel Complex'. Dat is voor mij het sleutelbegrip. Om deze crisis te kunnen begrijpen zou ik het Agro-Industrieel Complex graag systematisch willen analyseren. Ik wil het daarbij allereerst hebben over de consument en vervolgens over de bureaucratie, de handel, de boerenorganisaties en het zieke systeem van de dierhouderij. Tenslotte wil ik een mogelijke oplossing presenteren."
 
 
Consument
 
"Voor mij is de consument het slachtoffer van de scheiding tussen stad en land. Die scheiding komen we tegen in alle vijf factoren van het Agro-Industrieel Complex. De grote meerderheid van de consumenten woont in de stad. Maar die stadsbewoners weten niet waar ze van leven. Ze kunnen op hun eigen balkon nog geen bloemkooltje verbouwen. Dus de consument is aangewezen op de supermarkt en daar wordt hij door geconditioneerd. Natuurlijk zegt Albert Heijn 'de consument bepaalt uiteindelijk wat hier op het schap ligt.' Maar dat is onzin.
Ik denk dus dat de consument een vervreemd wezen is. Het rode stukje vlees dat is voor hem geen dier meer en dat is het voor de consument ook nooit geweest. Wat dat betreft is de, overigens terechte, verontwaardiging over mond- en klauwzeer, de varkenspest en de BSE wel oprecht, maar die is alleen in die schizofrenie te begrijpen. Net zoals men in grote meerderheid verontwaardigd is over de uitbuiting van de Derde Wereld, terwijl in vrijwilligheid slechts een paar procent van de consumenten produkten van Fair Trade zal kopen.
De consument wordt dus door het Agro-Industrieel Complex gemaakt, geproduceerd. Zo gauw er iets gebeurt in dat Complex, wat die consument wakker kan maken, of ongerust, of in paniek, wordt het systeem buitengewoon onrustig. Want als de consument werkelijk wakker wordt, betekent dat het einde van het systeem. Dus dan ontstaat er een bombardement dat de consument moet verdoven, gerust moet stellen. In dit geval: 'wij ruimen miljoenen dieren en wij laten je het op alle journaals zien. Daarmee bewijzen we dat we het begrepen hebben en alles onder controle hebben. Wees niet ongerust! Blijf vooral vlees eten en zuivel kopen!' Dat is in essentie de reden, waarom de mond- en klauwzeeruitbraak zo werd aangepakt, als die werd aangepakt. De consument moet dus vooral aan het altaar van de dierenoffers gekluisterd blijven.
Dus die disciplinering van de consument - en wij zijn allemaal consument - is een van de kernen van de strategie van het Agro-Industrieel Complex. Er wordt altijd, ook door boeren zelf, gezegd 'de consument is niet bereid tot een iets hogere prijs' of zoiets. Maar die consument is een gemanipuleerd wezen. Je moet wel een zo hoge graad van bewustzijn hebben, om tegen dat Complex op te kunnen tornen, om dat te kunnen doorzien, dat dat blijkbaar slechts voor weinigen weggelegd is."
 
 
Bureaucratie
 
"Ieder systeem, dus ook het Agro-Industrieel Complex, maakt zichzelf anoniem, zodat niemand meer verantwoordelijk is. Dat is de essentie van bureaucratie. Het systeem legt nooit verantwoording af en de poppetjes zijn grijs, inwisselbaar. Een groot gedeelte van de ambtenaren van het ministerie van landbouw is jurist en niet meer van agrarische afkomst. Ze weten ook niet waar ze het over hebben. Als je de ruimingen ziet bij de mkz, dan zie je typisch de bureaucratie in actie. Het draaiboek wordt op afstand geschreven aan bureaus, de jongens die het uitvoeren zijn de soldaten van het leger, die kunnen nergens heen. Die zijn ook maar gezonden, Befehl ist Befehl. Daar zie je het gezichtloze, het karakterloze van het systeem. Het wordt op afstand bestuurd, net als bommen gooien op Afghanistan. Boeren verzuipen in regelgeving, verstikken in de formulieren. Papier heeft geen gezicht. Het systeem dicteert. 'Big Brother', zei Orwell.
Vooral in Nederland is dat Agro-Industrieel Complex zo sterk aanwezig, want nergens is de landbouw zo tot het uiterste verdicht, als hier. Terwijl we ook nog het dichtst bevolkte land ter wereld hebben en het grootste wegennet. En nu ook nog eens veel natuurgebied willen hebben. Die regulering maakt die verdichting mogelijk, schept haar. Zo'n systeem, als dat eenmaal op gang is wil het meer en meer en meer ...
Waarbij we het ook over de rol van de agro-technologie moeten hebben, zeg maar van 'Wageningen', dat al die bureaucraten levert. Waar proffen gewetenloos - anders kan ik het niet zeggen - stalsystemen ontwikkelen van: als je het licht uitschakelt kun je nog meer varkens in een hok doen. Wageningen heeft de afgelopen dertig jaar maar één technologisch uitgangspunt gekend: opdrijven van produktiviteit per dier, per hectare, per arbeidskracht."
 
 
Politiek
 
"In de politiek hebben altijd veel vertegenwoordigers van de boerenstand gezeten, met name in de christelijke partijen. Maar omdat boeren zo snel zijn afgenomen in aantal - er zijn nu iets minder dan 100.000 agrarische bedrijven - zijn ze electoraal niet meer interessant. Dus de Kamerleden, de volksvertegenwoordigers, zijn nu bijna allemaal stadsmensen, zijn dus ook mee-vervreemd van het platteland, zijn consumenten, weten werkelijk niet waar ze het over hebben. Ook de regering heeft meestal geen agro-deskundige meer. En als er in Den Haag dan al boeren zijn, zijn het in de hiërarchie opgeklommen vergaderboeren die het spel meespelen. Dus boeren hebben geen parlementair-democratische representatie meer.
Het bewijs leverde Brinkhorst. Een man die niet alleen werd gehaat om zijn bekakte stem, maar ook omdat hij werkelijk niet wist waar hij het over had. Natuurlijk heeft hij intellectueel heel gauw het beleid van het ministerie overgenomen en heeft onmiddellijk ook in dezelfde lijn de massaslachtingen laten uitvoeren. Ik ben zo woedend geworden, toen de dochter van Brinkhorst trouwde met de prins, dat hìj toen het scheppingsverhaal in de kerkdienst las. Het verhaal van de boom des levens, van dat je alle leven moet eerbiedigen.
Ook op internationaal niveau zijn politici stadsmensen. In de stad worden dus beslissingen genomen over het buitengebied, over het gebied waar je geen verstand van hebt.
Het Nederlandse landbouw-politieke systeem wordt bepaald door het Agro-Industrieel Complex, door de export. Want 75 procent van onze agrarische produktie gaat de grens over. Waar de staat miljarden aan verdient via de belastingen. 9+ De staat, met al haar verontwaardiging als er een ziekte uitbreekt, wil de produktiehoeveelheid, het volume niet laten verminderen. De discussie gaat erover of je die produktie op kleine of op grote bedrijven realiseert. Dan willen de politiek en de concerns liever grote bedrijven, want dat werkt makkelijker. Dat is homogener. Albert Heijn haalt liever allemaal gelijke tomaten uit één kas, dan uit duizend kasjes, die allemaal verschillend zijn.
Maar die homogenisering, één gelijksoortig produkt, dat heeft ongelooflijke consequenties. Neem de genetische consequentie. De genetische basis wordt steeds smaller. We hebben onze koeien, het Fries-Holsteins ras, de zwartbont koe. Die stammen allemaal min of meer af van Sunny Boy, één van de grote stieren-verervers, die voor koeien zorgde met een ongelooflijke melkproduktie. Daarom werd er voor jaren sperma van Sunny Boy opgeslagen, waardoor die genetische versmalling optreedt, waardoor je een dier krijgt wat exceptioneel op één kwaliteit is veredeld, namelijk op produktiviteit. Varkens idem dito, kippen idem dito.
 
Boeren en ook consumenten kunnen van politici geen verandering van het systeem verwachten. Alleen verdere verharding. Natuurlijk wordt er met de mond van alles beleden over het 'dierenwelzijn' en het 'milieu' en de 'honger in de Derde Wereld'. En het 'vaccinatiebeleid', dat ze in Brussel aan de orde gaan stellen. Ja, natuurlijk, maar ze weten wel dat er geen meerderheid voor komt, dus dat is vrijblijvend. Pas als je zegt 'we doen het, we gáán vaccineren', dan maak je een vuist. Je moet gewoon een streep trekken! Wat de consequenties dan eventueel ook zouden zijn.
Trouwens, die consequenties zijn niet zo groot, want verreweg het meeste vlees en dieren zetten wij af in de EU. Bovendien zijn er markervaccins, waarmee je kunt onderscheiden of een geënt dier al of niet mond- en klauwzeer zou hebben. Natuurlijk worden wij gehaat, omdat wij met onze export zoveel markten veroverd hebben, ten koste weer van boeren in Frankrijk enzo. Maar het is onzin dat we ons vlees en onze zuivel niet in de EU zouden kunnen afzetten."
 
 
Handel
 
"De zaak staat helemaal op zijn kop. De internationale handel in voedingsmiddelen, daar wordt het geld gemaakt. De boer en daarmee de natuur is gereduceerd tot leverancier van grondstoffen. Terwijl 90 procent van wat er van de tuinderij en boerderij komt zo naar onze keuken kan, zeggen de concerns: 'Nee, het zijn maar grondstoffen die wij veredelen, dan pas is het voedsel, dan pas gaat het voedsel heten'. Daar, bij die grote concerns zit dan ook de macht. Want daar zit het grote geld, daar zitten de exportbelangen. Dus de politiek kijkt ook die kant op.
Als je ziet dat nu, sinds de Uruguay-ronde van de GATT, die nu WTO heet, landbouw- en voedselkwesties bovenaan op de agenda staan, dan gaat het in feite om problemen die de VS en de EU zelf geschapen hebben. Daar gaat het in de WTO ook alleen maar over. Het gaat niet om de Derde Wereld. Het gaat niet om het recht van volken op een eigen voedselvoorziening.
Wat is er gebeurd? In 1945 lag de Europese landbouw in duigen. Amerika maakte miljarden Marshallhulp vrij, waarom? Opdat wij allereerst landbouwproduktiemiddelen in Amerika zouden kopen. Daarmee kon de Amerikaanse oorlogsindustrie voor een deel omschakelen op civiele industrie. Dus kochten we daar tractoren. Nou zei een boer eens tegen mij: "Als je een tractor koopt, dan moet je ook alle machines kopen." Dan zit je in een fuik. Daar kwam de chemie achteraan, de kunstmest, alle gif, dat is allemaal in beginsel uit Amerika gekomen. Dat was het effect van de Marshallhulp.
De 'wereldhandel' en de 'wereldmarkt' bestaan in feite niet. 95 procent van alle voedsel ter wereld, vooral in de Derde Wereld, blijft op het boerenerf, of gaat naar het dorpje of naar de stadsmarkt, het dichtste bij. De vijf procent die op de wereldmarkt komt, dat zijn de overschotten die de VS en de EU met geen mogelijkheid zelf kunnen opvreten. Daar zit ook een gedeelte van die export van Nederland bij. Dat wordt gedumpt op de wereldmarkt, tegen de eigen regels van de GATT en de WTO in. Dumpen mag niet. Dumpen is op de markt gooien onder je kostprijs. Met subsidies aanvullen, zodat je je eigen boeren, je grote boeren nochtans, in leven houdt.
De EU is tot midden zeventiger jaren voedselimporteur geweest. Ongeveer halverwege de zeventiger jaren is de EU en Nederland ook, exporteur geworden. Toen werden we een agrarische handelsvijand van de VS. Dat ging bijvoorbeeld zo. Dan ging er een Amerikaanse delegatie naar de koning van Marokko. 'Jij krijgt van ons tien schepen graan voor bijna geen geld en we doen er nog wat Starfighters bij, dan kun je de opstandelingen van Polisario in de woestijn daarmee onder controle houden.' Dan dacht de Commissie in Brussel: 'verrek, de Amerikanen hebben Marokko' en die gingen naar de president van Egypte, Moebarak. 'Je krijgt van ons tien schepen goedkoop graan en je krijgt er ook wapens bij.' Die berichten lees je niet in de krant. Dat was dump. Wat gebeurt er dan? Dan kan de koning van Marokko of de president van Egypte of Tunesië, of noem maar op in de wereld, goedkoper graan importeren dan van zijn eigen boeren betrekken. Zo wordt de landbouw in de Derde Wereld vernietigd.
Afrika is het vruchtbaarste continent ter wereld, het is kapot! Het is de koloniale achtertuin van Europa. Wìj hebben dat gedaan. Dat is het waar het in de WTO over zou moeten gaan. Die vijf procent dump van onze overschotten bepaalt de wereldprijs. Onze landbouw is permanent in uitverkoop. Dat is in de middenstand een hele goede maatregel. Op 1 januari gaan we veertien dagen in de uitverkoop, overtollige partijen de deur uit, wat de gek er voor geeft en dan kunnen we weer met een schone lei beginnen. Maar bij landbouw is dat alle dagen en alle jaren het systeem. Dat wij onze overschotten dumpen.
Stel je bent bijvoorbeeld boerin in India en je hebt twee koeien langs de weg lopen. Dan kon je van die melk leven. Wij zijn daar met EU-miljarden naar toe gegaan en hebben gezegd 'we subsidiëren Stork en die bouwt er een paar melkfabrieken in Delhi enzovoorts' en wij brengen daar onze melkpoederoverschotten naar toe. Je hoeft er alleen maar water bij te doen. We gaan de stadsbevolking aan de melk brengen en aan de kaas, Westerse voedsel-cultuur. Dat is één van de armoede-oorzaken.
Niet dat alle mensen die aan dit systeem meewerken weten wat ze doen. Velen zijn daar blinde actoren in. Die zien die samenhangen niet. Die zijn directeur van een of ander internationaal melkconcern, en die hebben 'goede zaken' gedaan, mooie winstcijfers enz. De Rabo zal zeggen: 'we hebben een goed jaar gehad'. Er is bijna geen enkeling die het systeem op dat niveau kan doorzien. Waarbij ik toch denk dat er ook heel wat zijn die het gewoon verzwijgen. In concerns, of multinationals maakt men zich makkelijk anoniem. En onschuldig: 'meneer ik ben ook maar directeur, ik moet voor duizenden mensen werk zien te behouden'."
 
 
Boerenorganisaties
 
"Boeren zijn na de oorlog vanaf de lagere landbouwschool geprogrammeerd. Daar werd hun geleerd 'je moet groter en groter, anders hou je het niet'. Vader sputtert nog wat tegen, maar als de jongen in maatschap gaat denkt hij: 'o, we moeten naar de bank'. En de Rabo die honderd jaar geleden opgericht is door de boeren zelf, is een van de mede-uitzuigers. De Rabobank is van de leden, die heeft haar miljardenwinsten nooit hoeven uit te betalen aan de boeren. Terwijl de ABN-AMRO zijn aandeelhouders op de beurs niet alleen tevreden moet houden, maar ook winst moet uitkeren.
Dus bij de handel, de hele agro-handel en alles wat daar bij komt, daar zit de macht. De boeren en de natuur zijn daar afgeleiden van. Zij moeten voldoen aan de wetten van die handel: gedwongen groei, om geld te maken.
Waarom moet de handel altijd groeien? Omdat ze werkt met geleend geld. De definitie van geleend geld is dat je rente moet betalen. Wij vinden rente iets heel gewoons, dat is eigenlijk wet numero één van een goeddraaiende economie. Maar alle grote moderne religies spreken zich daar tegen uit. De handel is per definitie een groeisysteem, wij moeten minimaal met drie procent per jaar groeien en anders gaan alle rode lampjes branden. Dat is de essentie van het kapitalisme: groei.
Drie procent groei per jaar, dat is honderd procent in twintig jaar. Dus onze economie moet iedere twintig, vijfentwintig jaar twee keer zoveel auto's per jaar verkopen. Van die economie is dat Agro-Industrieel Complex primair een onderdeel. De economie en het Complex zijn anonieme en vooral autonome systemen geworden. Wij krijgen net zoveel democratie als dat systeem kan verdragen. Ons hele produktie-systeem in kapitalistische setting is een systeem ten dode. Want de groei van het geld dat bepaalt wat er, hoe geproduceerd wordt en ten koste van wie.
De boer is gehersenspoeld, is eigenlijk een stadsmens geworden. Hij moet gehoorzamen aan de beslissingen die de stad neemt, van techniek tot bureaucratie tot politieke machten. De strijdorganisaties van de boeren, die honderd jaar geleden zijn ontstaan, ik noem als voorbeeld de coöperaties, dat zijn internationale spelers geworden, wereldconcerns. Denk aan de Rabo, aan Coberco, Nutreco, Campina. Die zuigen ook de boeren uit.
 
Als je in die hiërarchie van vergaderboeren opgeklommen bent en bij de top van de boerenvakbond, de LTO hoort, dan dien je twee heren. Je zegt altijd: 'ik vecht voor de leden', maar de volgende dag ben je commissaris van het melkconcern, of ben je medebestuurder van de Rabobank, enzovoort. 10+ Je hebt altijd twee petten op. De leden hebben er belang bij dat ze minder kunnen produceren voor een hogere prijs. De concerns hebben precies het omgekeerde belang, namelijk om van de boeren nog meer produktie te krijgen voor een lagere prijs. Dan kunnen zij hun winsten maximaliseren. Die twee belangen zijn onverenigbaar, die zijn contrair.
Waarom zijn boeren niet mondig? Dat komt omdat de ideologie, zoals je die bijvoorbeeld meekrijgt van de leraren op de landbouwscholen, 'groei, groei, groei' is. Ook de boerenorganisatie zegt 'groeien' en 'ondernemer zijn'. Daar komt bij dat boeren allemaal op hun eigen erf zitten, en zodoende heel weinig solidair met elkaar zijn. Als je duizend man in een fabriek bij elkaar hebt, is dat anders. Boeren zijn allemaal 'vrije ondernemers'. Én, boeren kunnen niet staken. Boeren kunnen niet tegen hun koeien zeggen: ik kom even niet melken deze week. Akkerbouwers zijn nog het meest vrij. Vandaar dat ook in 1990 massaal àkkerbouwers met hun trekkers de straat opgingen. Tot aan Pasen, want dan moeten ze het land op, om te ploegen, te eggen en te zaaien. Dat wist minister Braks heel goed. Het kabinet Lubbers hield de boeren tot Pasen aan het lijntje, toen moesten ze naar huis."
 
 
Dierhouderij
 
"De vraag is niet òf de mkz-crisis opnieuw uitbreekt, of de varkenspest of BSE of salmonella, maar waar en wanneer. Omdat het diersysteem zelf een ziek systeem is. Ik was een keer met een aantal studenten en een Amerikaanse hoogleraar, die in Groningen waren om 'plattelandsproblemen' te bestuderen, bij een grote, collectieve praktijk van dierenartsen. We werden ontvangen door het hoofd 'melkveehouderij'. Of hij was heel eerlijk, of hij maakte een grote fout. Na een uurtje discussie zei hij: "Ik zal jullie onze medicijnkamer laten zien." Dat was een hele grote koelcel, groter dan een behoorlijke woonkamer. Het viel mij onmiddellijk op dat het bijna allemaal antibiotica was, wat er stond. Toen zei ik: "Is dat verantwoord zoveel antibioticum?" Hij zei: "Als wij het niet doen, doet een ander het." Ik zeg: "Je weet toch dat zo de eigen weerstand van het dier wordt overgenomen door de chemie." Toen antwoordde hij: "Je hebt helemaal gelijk, het systeem is ziek." Gewetenloos! Het systeem is aan het verloederen.
Ik vroeg die melkvee-dierenarts: "Wat zijn nou de grootste problemen, bij die beesten?" "Het beenderenstelsel en de maag", vertelde hij me. De koe is een herkauwer en die kan dat krachtvoer helemaal niet verdragen en de gewrichten kunnen het grote gewicht van het beest niet dragen."
 
 
Oplossing
 
"Geld is het grote probleem. Daarom begin ik met de oplossing ook altijd daar. Ik heb laten uitrekenen: stel dat je op alle basisvoedselprodukten, dus allereerst op graan, brood en pasta, groente en fruit, vlees en zuivel, als je daar per pond - het is maar een rekenvoorbeeld - een kwartje op zou leggen. Dat is heel makkelijk te innen, net als BTW. Dan heeft de minister, of de Nederlandse samenleving, per jaar - ik denk nog even in guldens - meer dan vier miljard gulden. Stel dat je dat aan een publiek lichaam, dat de Kamer en de regering benoemen, in beheer geeft. Dan kan dat lichaam een soort produktie-CAO's afsluiten. Dan krijgen boeren premies als ze ecologisch en sociaal verantwoord produceren. Maar eerst moet er keihard onderhandeld worden. Hoe hoog is de premie en wat zijn de tegenprestaties, wat betreft meer ruimte voor de dieren, stro, licht, uitloop, geen hormonen en antibiotica. De premie is zo hoog dat daarmee de extra kostprijs gedekt wordt.
Net als met CAO's kan je die overeenkomsten ieder jaar of twee jaar afsluiten. Het is geen nieuwe belasting. Het is een correctie van de marktprijs. Het is een correctie van de vrije markt, die de vrije markt zelf niet voor elkaar kan krijgen. Vrije markt betekent immers concurreren in goedkoopte, dus het méést bezuinigen op de hoogste kosten: arbeidsloon en milieu. Het voedsel wordt met zo'n verhoging voor de consument nauwelijks duurder, de boer wordt betaald voor zijn extra inspanningen en uitgaven en er is er maar eentje die een stap terug moet doen, dat is de handel. Want er wordt minder volume geproduceerd. Dus is er ook minder export. Ik heb dit plan naar Brinkhorst opgestuurd en kreeg keurig een briefje terug van: 'zeer interessant' ... Hij was duidelijk niet geïnteresseerd.
GroenLinks bracht dat idee in de Kamer, bij de algemene beschouwingen bij de landbouwbegroting en Brinkhorst loog. Die zei gewoon: "Ik ken dit, dit is het plan Verbeek. Maar ik moet u helaas teleurstellen. Dit mag niet van Brussel." Nou, ik ben niet op mijn achterhoofd gevallen. Ik had het plan van tevoren wel even met Brusselse politici en ambtenaren besproken. Die gaven mij het volgende antwoord: "Meneer Verbeek, u kunt dit zien als ecotax. Wij kennen in de EU honderden ecotaxen, per land verschillend. Dat varieert van het kwartje van Kok op benzine tot ecotax op een hotelbed in Portugal enzovoort, enzovoort. Dat kan ook op voedsel. Het tweede is: onze begroting knapt uit de naad, zeker omdat Oost- Europa heel veel geld gaat kosten. Dus wij zijn blij met alles wat onze begroting ontlast. Ten derde: die plagen, die epidemieën die we hebben gehad, die waren er met name in Holland. Daarom is het juist heel goed dat Holland ook het herstel financiert. Bovendien komt u niet met een incidentele maatregel, als het kalf verdronken is, maar u biedt een systematische correctie. Dat is essentieel." Eén ambtenaar zei zelfs tegen me: "Laat Nederland dat plan ook hier in de EU inbrengen, want wij zitten met een enorm begrotingsprobleem."
Dit is geen subsidie, maar het is een correctie van de marktprijs. Want je mag niet onder de kostprijs werken, dat is dump. Dat hadden ze zo bij de WTO-onderhandelingen tegen de Verenigde Staten kunnen zeggen. Bij ieder onderzoek blijkt dat de meerderheid van de consumenten best bereid is een paar centen meer te betalen als de dieren het beter hebben, als het milieu het beter heeft, het platteland het beter krijgt. Als de consument er maar echt van op aan kan dat het geld op de juiste plek komt en als de maatregel generiek is, dat alle boeren van een bepaalde sector voor een premie in aanmerking komen die aan de voorwaarden voldoen. Als de meerderheid van de bevolking dit wil, dan moet je dat ook democratisch, parlementair regelen. Maar dat blijkt nog niet te kunnen, omdat het tegen de tijdgeest ingaat van een 'terugtredende overheid' en een 'vrije markt'."
 
Noten
9+. "Handelsoverschot landbouw groeit. Zonder landbouw zou Nederland in 2000 geen overschot van 15,9 miljard Euro op de handelsbalans hebben gehad, maar een tekort van 3,4 miljard. De landbouw exporteerde voor 44,3 miljard Euro, krap 13 procent meer dan een jaar eerder. De invoer steeg met ruim zeven procent tot 24,9 miljard. Dat blijkt uit LEI-cijfers." Boerderij; 20 maart 2001. terug
10+. = Van de LTO zijn ook 22 bedrijven 'buitengewoon lid/begunstiger', waaronder: Campina, Dumeco, Interpolis en de Rabobank (overzicht van LTO-Nederland, juli 2001).
= Onder de kop 'Boerenbond in bezit van miljarden' schreef de NRC op 8 april 2000: "De Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO) beschikt over een vermogen van twee tot drie miljard gulden. (..) De rijkdom is deels gebaseerd op waarde van deelnemingen in de internationaal opererende agrarische concerns Sobel NV (95,6 %) en Dumeco BV (18 %)" Volgens de krant is Dumeco met 3000 werknemers het op een na grootste vleesbedrijf van Europa. Over Sobel schrijft de NRC: "(Het bedrijf met 3.250 werknemers) houdt zich bezig met de verwerking van dierlijke resten, destructie en het maken van geneesmiddelen en capsules. Het bedrijf heeft op enkele terreinen een monopolie. Wie een kadaver kwijt wil in Nederland, België of een deel van Duitsland doet automatisch zaken met Sobel-dochter Rendac."
Over het contact van de landbouworganisatie met het grote agro-bedrijfsleven schrijft de krant: "Eens per jaar, meestal eind augustus begin september, komt iedereen bij elkaar in kasteel Maurick in Vught: bestuurders van de Rabobank, Interpolis, de Lage Landen, Cehave, ABAB (accountantskantoor waar ZLTO grote invloed op heeft - jps), Sobel, Dumeco en de ZLTO. Voor het uitwisselen van kennis en ervaringen, en het bedenken van plannen. Het wordt in Brabant ook wel 'de Vaticaan-constructie' genoemd: men benoemt elkaar en overal kom je dezelfde spelers tegen, in telkens wisselende rollen." terug
 
*          *           *

Verder naar het volgende hoofdstuk. >>
<< Terug naar het begin van dit hoofdstuk.
Naar de inhoudsopgave van Oog in Oog met de verdelgingsmachine.  
 
 
 
 

_
 ___