|
Land en Stad - Maandblad |
| februari 2001 |
| Duistere Machten - Archief - Overzicht februari - Landbouwsite - Duurzaamsite - dDH - Links - Verder >> |
| ________ | ____ |
ZELFVOORZIENINGS-ECONOMIE, DE ZEUG EN DE PLOEG overpeinzingen van een boerendochter en sociologe Als we het over 'de economie' hebben, hebben we het meestal over de geld-economie. Toch zijn er naast deze economie, nog twee andere economieën (grote 'huishoudens', complexe stelsels van activiteiten die op elkaar aansluiten) die van belang zijn voor de bevrediging van onze materiële behoeften. Het zijn de economie van de natuur (bijvoorbeeld de kringloop van het water) en de niet-geld-economie, de economie van het onbetaalde werk. Maria Mies en Veronika Bennholdt- Thomsen vinden deze economie zo belangrijk dat ze er een heel boek aan wijdden: The Subsistence Perspective. Naar hun idee zou een herwaardering van de niet-geld-economie, de zelfvoorzieningseconomie, een oplossing kunnen bieden voor de wereldwijde sociale problemen van onze tijd. In een komend nummer van 'Land en Stad' zal ik zeker op het boek terug komen. Nu zal ik alvast een paar sprekende anekdotes navertellen. De zeug De kritische sociologe Maria Mies is zelf een boerendochter. Ze is opgegroeid in een dorpje in de Eifel. Zij herinnert zich nog dat haar moeder in februari of maart 1945 besloot met haar zeug naar de beer te gaan, in een dorp verderop. Dat was eigenlijk een normale zaak, want in die streek zorgden de boerinnen voor de varkens en verdienden daar ook wat geld mee, wat ze zelf beheerden. Maar dit jaar verklaarden de mensen uit het dorp haar voor gek. Het westelijk front was immers vlakbij, de oorlog was zo goed als verloren en daarmee was toch alles verkeken. De meeste boeren hadden hun vee geslacht en hadden niet meer geploegd of gezaaid. Want dat alles was nu toch zinloos. Maar Maria's moeder reageerde met: "Het leven gaat door". Eind mei kreeg de zeug twaalf biggetjes. Stuk voor stuk keerden alle vijf broers van Maria terug uit de oorlog. Geld was niks meer waard en Maria's moeder ruilde biggetjes voor schoenen, broeken, hemden en jassen. Ze had gelijk: het leven ging door. Maria: "Dat zei ze altijd: 'Het leven moet doorgaan'. Dat was haar grote wens, haar hartstocht. (..) Maar ze wist ook dat ze daarvoor moest handelen, dat ze moest samenwerken met de natuur, zodat het leven door kòn gaan." De ploeg Een paar jaar geleden was Maria Mies te gast op een conferentie in Trier waar de beroemde professor Jozef Weizenbaum van het befaamde Amerikaanse onderzoeksinstituut MIT een lezing hield. De geleerde was vroeger computerspecialist geweest, maar was nu een radicale tegenstander van alles wat met computers te maken had, en speciaal van kunstmatige intelligentie. Na de inleiding kwamen allerlei deskundigen aan het woord, waarbij de ene een nog zwarter toekomstbeeld schilderde als de ander. Mies kon al dit pessimisme niet verdragen en sprak: "Laten we alsjeblieft niet vergeten waar we zijn. We zijn in Trier, temidden van de ruïnes van wat eens een van de belangrijkste steden van het Romeinse Rijk was. Toen dat rijk instortte dachtten mensen dat dit het eind van de wereld was. Maar de wereld eindigde niet met het einde van het Romeinse Rijk. Mijn vader, die een boer was in de Eifel, stootte bij het ploegen geregeld op stenen van de Romeinse weg die Trier met Keulen verbond. Op deze weg, waar Romeinse legioenen hadden gemarcheerd was gras gegroeid, en nu verbouwden we er onze aardappelen." Deze opmerkingen waren professor Weizenbaum te gortig. Kwaad wendde hij zich tot Mies met de opmerking dat na de onafwendbare catastrofe er zelfs geen grassprietje meer zou groeien. "We moeten ons realiseren dat we voor één groot zwart gat staan. Daarna is er niets meer, geen enkele hoop." Na nog wat kwaaie opmerkingen heen en weer liet Mies de heren alleen met hun zwarte gaten. Toen Mies later nog eens nadacht over het gebeurde viel het haar op dat er een verband lijkt te bestaan tussen technologische almacht en politieke onmacht. "Jozef Weizenbaum is een van die prominente mannelijke wetenschappers, die op het eind van hun leven vol afschuw terugkijken op zichzelf en hun werk, als zij beseffen dat de god waaraan zij hun hele leven gewijd hebben - wetenschappelijke vooruitgang - een Moloch is die zijn eigen kinderen opvreet. Sommige van deze mannen bekeren zich van een Saulus tot een Paulus. Maar meestal geven zij de megalomanie van de moderne wetenschap niet op. Als zij de problemen van de mensheid niet kunnen oplossen met de almachtige wetenschap en techniek, dan zal de catastrofe tenminste volledig en allesomvattend moeten zijn. Er mag zelfs geen enkel grassprietje groeien op de ruïnes van hun daden. Wanneer het patriarchale project met donder en bliksem instort, dan zal en moet de hele wereld ook instorten. Haar toekomst en alles moet wegzakken in een moeras van het niet. Iedereen die tegenover zo'n apocalyptisch scenario blijft praten over 'leven', 'aardappelen', 'zelfvoorziening', 'hoop', 'toekomst' of 'perspectief' moet aangevallen worden als een vijand. Almachts-waanzin en onmachts-waanzin zijn twee kanten van dezelfde munt. Het beeld van mijn vader achter de ploeg op de oude Romeinse weg staat voor een ander filosofie, een andere logica. Voor de meeste mannelijke - en ook sommige vrouwelijke - wetenschappers is de logica van de zelfvoorziening moeilijk te vatten. De kern daarvan kan niet omschreven worden met 'het leven gaat vanzelf wel verder' ('de natuur hernieuwt zichzelf', of 'gras groeit uit zichzelf'), noch met 'wij mensen kunnen de natuur controleren'. Het verschil tussen oriëntatie op zelfvoorziening en wetenschappelijke almachtswaanzin is het besef dat het leven zichzelf niet eenvoudigweg hernieuwt, en dat het ook geen uitvinding is van ingenieurs. Maar dat wij als natuurlijke wezens met de natuur moeten samenwerken als we willen dat het leven voortgaat." Bron The Subsistence Perspective - beyond the globalised economy; Maria Mies en Veronika Bennholdt-Thomsen; Zed Books; Londen 1999; 246 pagina's; ongeveer 50 gulden. * *
*
Begin maart verschijnt de volgende serie artikelen. Reacties naar: jpsmit@xs4all.nl Verder naar het volgende artikel >> << Terug naar het begin van dit artikel. Naar overzicht februari. _ |
___ |