[Duurzaamlijst] -3- Goldsmith en zijn Gaiaanse hierarchie

[Fabel van de illegaal <lokabaal@dsl.nl>]

Goldsmith en zijn Gaiaanse hierarchie

Al ruim 30 jaar propageert de Britse miljonair Edward Goldsmith hetzelfde
totalitaire ecologische wereldbeeld. Tientallen West-Europese organisaties
op het gebied van milieu, inheemse volkeren, biotechnologie, kernenergie en
de vermeende globalisering, onderhouden desondanks al die jaren goede
contacten met hem. Sinds een jaar of 5 is Goldsmith ook actief in kringen
van extreem-rechtse intellectuelen, die onder de noemer "nieuw-rechts" een
idelogische vernieuwing willen doorvoeren. Goldsmiths geschriften zijn daar
inmiddels verplichte literatuur. Extreem-rechts wil immers net als
Goldsmith de "natuurlijke sociale orde" en de "traditionele omgangsvormen
tussen mensen" herstellen.

Geconfronteerd met Goldsmiths extreem-rechtse banden, opperden sommige van
zijn linkse contacten in Nederland dat de Brit "oud en seniel" geworden zou
zijn. Goldsmith heeft echter al zijn honderden artikelen en boeken steeds
vanuit eenzelfde coherente nieuw-rechtse ideologie geschreven. Zijn keuze
om dan ook maar met de fascisten in zee te gaan is een volstrekt logische
consequentie van zijn denken.

Het model van de generaal
Aan de basis van Goldsmiths complete oeuvre staat zijn fascistoïde
verlangen naar een "stabiele samenleving". Die zou georganiseerd moeten
worden volgens "de natuurwetten van Gaia", ofwel "moeder aarde". Er bestaat
voor Goldsmith maar "één enkele orde" en "één enkele set wetten, die zowel
gelden voor biologische organismen, inheemse samenlevingen en ecosystemen,
als voor Gaia zelf." De belangrijkste natuurwet is volgens hem "dat elk
natuurlijk systeem hiërarchisch is georganiseerd". Die wet moet volgens
Goldsmith ook centraal staan voor de samenleving: "elk gedrag, inclusief
het evolutionaire proces zelf, moet beheerst worden met behulp van een
dynamisch model analoog aan wat een generaal gebruikt."
Goldsmith zegt zijn inspiratie te vinden in "het wereldbeeld van de
inheemse samenlevingen". "Doordat de inheemse man in zijn lichaam, zijn
huis en zijn nederzetting dezelfde belangrijke orde ziet, die ook terugkomt
in zijn samenleving, de natuur en de kosmos, wordt het hem duidelijk dat
zijn leven beheerst wordt door dezelfde natuurwet, die de kosmische
hiërarchie bestuurt." De miljonair betreurt "de vooruitgang" waardoor deze
kennis verloren gaat, want de "de traditionele mens" wist heel goed "dat de
wereld hiërarchisch georganiseerd is".
Ook in de middeleeuwse feodale tijd in Europa vindt Goldsmith zijn
inspiratie. De toenmalige "stabiele samenleving" werd volgens hem beheerst
door het "natuurlijke principe" van de "hiërarchische wederzijdsheid". Dat
het grootste deel van de bevolking in een toestand van slavernij verkeerde,
vormt voor hem geen probleem. "De middeleeuwse lijfeigenen waren gebonden
aan hun land, maar hun relatie tot hun landeigenaar was er eerder een van
wederzijdse verplichtingen, dan van puur economisch eigenbelang, en in ruil
hadden ze de zekerheid om te kunnen pachten." Ook de adel had dus
verplichtingen, verzucht miljonair Goldsmith, "noblesse oblige". Het
feodale systeem richtte zich volgens hem naar de "algemene natuurwet", die
stelt dat "de relatie tussen dingen en wezens in de verschillende echelons
van de kosmos niet symmetrisch is. Vitale kracht stoomt naar beneden om de
dingen en wezens in de lagere echelons leven te geven en te heiligen, maar
dat gebeurt alleen als deze laatsten hun verplichtingen vervullen ten
aanzien van de hogere echelons en dus de kosmos als geheel."

Afschuwelijke onnatuurlijke kleuren
Goldsmith citeert af en toe de anarchist Kropotkin. Die zei begin deze
eeuw: "de natuur is de belangrijkste ethische leraar van de mens". Net als
Goldsmith probeerde ook Kropotkin zijn politieke ideaal uit de natuur af te
leiden. Zijn boeken, met prachtige titels als "wederkeerig dienstbetoon",
waren een inspiratiebron voor miljoenen anarchisten overal ter wereld.
Maar, fascist of anarchist, het kan niet bevrijdend zijn wanneer een
ideoloog zijn politieke voorkeuren en analyses op "de natuur" projecteert
in een poging zijn gelijk te krijgen, zijn wil op te leggen. Voor alle
menselijke samenlevingsvormen en gedragingen zijn - met wat goede wil - wel
analogen te vinden in de natuur. Maar daarmee valt niets te bewijzen. Wel
bevordert dat het denken vanuit de vermeende tegenstelling tussen het
"natuurlijke" en het "kunstmatige". Het kunstje van Goldsmith is om zijn
extreem-rechtse voorkeuren te voorzien van eco-labeltje zoals "natuurlijk"
of "natuurwet". Daar is hij heel eerlijk in: "Er is geen reden om aan te
nemen dat ecologische kennis objectiever, waardevrijer of minder
doelgericht is. Die kennis is, of beter, moet doelgericht ontwikkeld worden
om het ecologische wereldbeeld te rechtvaardigen, evenals de ermee
samenhangende ecologische maatschappij die gericht is op het handhaven van
de orde van de kosmos."
De ecoloog Goldsmith beperkt zich niet tot de natuurvernietiging, maar
schrijft over allerlei terreinen van de samenleving. Volgens hem zouden
voor "alle natuurlijke systemen, zoals de familie, de gemeenschap en het
ecologische systeem" precies dezelfde wetten gelden. Soms trekt hij uit
zijn analyses van de natuur conclusies die - op het eerste gezicht - voor
de samenleving bevrijdend zouden zijn. Zo is hij bijvoorbeeld tegen
kernenergie en de bio-industrie, en wil hij de medische wetenschap uit
handen van het kapitalisme nemen. Dat verklaart wellicht waarom sommige
linksen hem niet herkennen als nieuw-rechtse ideoloog. Meestal echter zijn
zijn conclusies en aanbevelingen voor een nieuwe maatschappij-ordening
duidelijk uiterst rechts. In sommige gevallen durft hij zover niet te gaan
en laat hij de onontkoombare extreem-rechtse conclusies aan de lezer zelf
over.
Zijn snel groeiende schare extreem-rechtse aanhangers heeft echter aan een
half woord genoeg. Die weten precies waar Goldsmith heen wil. Zo verlangen
zij bijvoorbeeld vast en zeker direct terug naar de nazi-kultuurkamer uit
de Tweede Wereldoorlog, wanneer Goldsmith schrijft: "Een gothische
kathedraal, bijvoorbeeld, is prachtig; omdat zijn gewelf dat van het bos
is, zijn pilaren de bomen. Aan de andere kant, verafschuwen we wat vreemd
is aan de natuur: onnatuurlijke kleuren, de rechte lijnen van moderne
gebouwen." Het is niet toevallig dat Goldsmith onlangs sprak op het
nieuw-rechtse congres met als titel: "Hoe overleven we de dekadentie?".

De eliminatie van mutaties
"Natuurlijke systemen zijn niet gericht op veranderingen, maar op het
voorkomen van verandering. Verandering vindt plaats, niet omdat het op zich
wenselijk is, maar omdat het onder bepaalde omstandigheden nodig geacht
wordt, als een manier om voorspelbaar grotere en vernietigendere
veranderingen te voorkomen. Dit moet waar zijn voor zowel de sociale
evolutie als de biologische evolutie." Goldsmiths "stabiele samenleving" is
overduidelijk gericht tegen een links-revolutionaire politiek, zoals
anti-kapitalisme, anti-racisme en anti-patriarchale strijd. De natuur heeft
Goldsmith zelfs onthuld dat zulke "voortdurende conflicten" weggewerkt
moeten worden.
Goldsmith is niet tegen het kapitalisme, maar wil wel "trachten te komen
tot een gamma van los verbonden, op de plaatselijke gemeenschap gerichte
economieën, geleid door veel kleinere firma's, die zich bovenal, hoewel
niet uitsluitend, richten op de plaatselijke of regionale markt".
Alternatieve geldsystemen als LETS mogen daarom op zijn steun rekenen.
Maar, zo vroeg een jonge Belgische nazi hem eens, "denkt u werkelijk de
ideeën die u voorstaat, te kunnen toepassen binnen zulke dichte
bevolkingsgroepen?" Goldsmith: "Om eerlijk te zijn, neen. Maar, ik vrees
dat we zullen spreken over een kleine bevolking". Waarna hij uiteenzette
hoe de huidige "overbevolking" opgelost zal worden door "epidemieën" en
andere natuurrampen. Of de miljonair daarover rouwig zal zijn blijft de
vraag. Wel is bekend dat hij eens schreef: "de mens is een parasiet".
Goldsmith hanteert vaak het begrip "bevolkingsexplosie". Dat idee heeft hij
ongetwijfeld ontleend aan de racistische bevolkingsprofessor Paul Ehrlich,
zijn oude vriend die beroemd werd met zijn gelijknamige boek. Goldsmith
financieerde begin jaren 70 onder meer de vertaling van Ehrlichs boek in
het Nederlands.
Is zijn "stabiele samenleving" eenmaal gerealiseerd, dan moeten er
"krachten" komen "die de populatie stabiel houden", precies zoals de
"krachten die de lichaamstemperatuur stabiel houden". Volgens Goldsmith zou
bijvoorbeeld een raad van oude mannen aan "bevolkingsbeheersing" kunnen
doen via een systeem van "huwelijksvergunningen" voor jonge mannen. Vrouwen
kunnen altijd nog non worden. De Afghaanse Taliban zullen nog jaloers
worden. In Goldsmiths brave new world zullen ook geen "a-sociale en
delinquente bewoners van sloppenwijken" meer getolereerd worden. "Sociale
afwijkingen" zullen namelijk weggewerkt worden. Wie daartoe gerekend wordt,
blijft nog onduidelijk, maar "een maatschappij kan zich, via zijn
specifieke culturele patronen, handhaven op zijn pad, door afwijkingen
ervan te corrigeren". Net als in de natuur, waar "als er mutaties ontstaan,
er speciale tijdens de evolutie geperfectioneerde mechanismen bestaan om
hun eliminatie te verzekeren". Beangstigend? "Maar wat is er zo bijzonder
aan een individueel organisme?", vraagt Goldsmith zich af.

Vreemde lichamen buitensluiten
Goldsmiths kleine gemeenschappen zullen "in wezen exclusief" zijn. "Je kunt
inderdaad geen gemeenschap bouwen met duizenden mensen", geeft de miljonair
grif toe. "Het is niet verbazingwekkend dat voldoende gedifferentieerde
systemen, zoals biologische organismen en maatschappijen, ertoe neigen
mechanismen te ontwikkelen die hen in staat stellen vreemde lichamen buiten
te sluiten, die mogelijk hun zuiverheid bedreigen. Op het biologisch niveau
spreekt men van afweermechanismen. Bij orgaantransplantaties moeten deze
mechanismen onderdrukt worden waardoor de kans op kanker, op de
anarchistische verspreiding van cellen honderdvoudig toeneemt. Dit soort
mechanismen is op alle niveaus van organisatie noodzakelijk. Alle 3000
eenvoudige samenlevingen die tot nu toe door antropologen zijn onderzocht,
lijken wetten rond exogamie en endogamie te hebben. Huwelijken zijn
verboden binnen een beperkte familiekring, maar ook buiten de culturele
groep, om zo culturele kruisingen en de produktie van subsystemen die
nergens bij horen, te voorkomen. Wat vandaag de dag beschouwt wordt als
vooroordelen tegen mensen van andere ethnische groepen, is een normaal en
noodzakelijk onderdeel van het menselijk gedrag, en is alleen afwezig bij
leden van een cultureel systeem dat ver op weg is naar desintegratie. Het
idee van de universele broederschap van de mensheid is daarom volledig
onverenigbaar met de systematische benadering van menselijke culturele
systemen. Het is net zo absurd als het idee dat de cellen, die deel
uitmaken van een enorm aantal biologische organismen, door elkaar geschud
kunnen worden om vervolgens weer levensvatbare biologische systemen te
vormen. Industriële landen hebben de neiging arbeidstekorten te ontwikkelen
en arbeid van elders te importeren. Op die manier worden in veel landen
flinke ethnische minderheden opgebouwd. Daar komt bij dat de economische
ontwikkelingen gaan in de richting van steeds grotere politieke eenheden,
die vaak ethnische groepen omvatten die weinig met elkaar gemeen hebben.
Dat geeft een onstabiele situatie, die alleen kan leiden tot burgeroorlogen
en het afslachten van minderheden die tot zondebok worden gemaakt bij de
onvermijdelijke economische en sociale crisissen." Aldus Goldsmith, in een
zeer typerend citaat.

Apartheid brengt de oplossing
Goldsmith schrijft steevast over politieke conflicten alsof het
"natuurlijke" of "etnische" problemen betreft. Hij meent dat "verschillende
etnische groepen" nauwelijks in één land kunnen samenleven. "De enige
manier waarop dat kan, is door de verschillende nationale groepen toe te
staan zich apart te ontwikkelen." De Tutsi's en de Hutu's in Rwanda,
bijvoorbeeld, moeten volgens Goldsmith "overduidelijk apart gezet moeten
worden". Behalve apartheid is Goldsmith ook niet vies van gedwongen
migratie. Hij bewondert Atatürk, "die de Grieken en de Turken op een
succesvolle manier van elkaar heeft gescheiden, hoewel er toendertijd een
verschrikkelijke stampij over gemaakt werd en het ongetwijfeld een
behoorlijke overlast veroorzaakte bij de mensen die gedwongen moesten
verhuizen. Maar misschien moeten we maatregelen om een stabiele samenleving
te creëren maar accepteren, ook al bezorgen ze overlast."
"Praktisch alle huidige Europese staten zijn kunstmatige creaties,
opgebouwd uit naties van wie de aparte identiteit wordt genegeerd", meent
Goldsmith. Hij denkt dat er pas vrede in Europa komt als "het gebied
opgesplitst wordt in zijn natuurlijke en ethnische regio's". Daar zijn de
nationalisten in het voormalige Joegoeslavië inmiddels al druk mee bezig.
"In Europa beginnen de mensen nu langzamerhand het licht te zien", aldus
Goldsmith. "In België wordt bijvoorbeeld een nieuw project bestudeerd om
het land in vier regio's op te splitsen, een Waals, een Vlaams, een Duits
en een samengesteld uit de ethnisch vermengde bevolking van Brussel." Met
zijn opvatting dat Vlamingen en Walen aparte biologische "ethniën" vormen,
haalt Goldsmith het Vlaams Blok rechts in.
Maar Goldsmith is niets te gek. Hij beschouwt ook de Noord-Ierse
katholieken en protestanten als "twee verschillende ethnische groepen, met
verschillende achtergronden, met verschillende manieren en tradities, en
verschillende motivaties en capaciteiten." Zou Goldsmith gedacht hebben aan
Atatürk toen hij concludeerde dat "de enige oplossing die overblijft is om
ze ruimtelijk te scheiden"?

Meer beelden van religieuze leiders
Voor Goldsmith vormt het gezin, net als de kleine gemeenschap, een
"fundamentele, we mogen zelfs zeggen even natuurlijke eenheid van sociale
organisatie". Iedereen hoort dus "van nature" thuis in een "familie,
waarbinnen de moeder het meest essentiële lid is." Goldsmith: "Een moeder
zorgt voor haar kinderen, een vader zorgt voor zijn vrouw en helpt ook de
kinderen op te voeden." Alleenstaande moeders zijn volgens hem "ver
verwijderd van de norm" en buitenechtelijke relaties van mannen acht hij
zelfs slecht voor de "Gaiaanse hiërarchie". Vrouwen hebben volgens
Goldsmith "een zeer belangrijke rol, zowel wat betreft de sociale
samenhang, als vanuit het gezichtspunt van de bescherming van het
leefmilieu. Ze hebben niet dat machismo en die competitiviteit die zo
typisch mannelijke trekken zijn. Weet u, men moet verschillen tussen mannen
en vrouwen kunnen aanvaarden, zoals tussen ethniën en culturen." Met
feminisme heeft hij dan ook niet veel op.
Goldsmiths politieke project stoelt niet op de wetenschap of rationaliteit.
"Ik geloof niet in een samenleving die gegrondvest is op de rede of op het
contract", zegt Goldsmith. In dat verband citeert hij instemmend Alexis
Carrel: "De wetenschappelijke beschaving heeft de ziel van de wereld
vernietigd". Carrel pleitte in al 1935 voor euthanasie-instituten waar "met
geschikte gassen" anti-sociale mensen geëlimineerd konden worden. De
ideoloog bekleedde een hoge positie in het fascistische Vichy-Frankrijk.
Front National-leider Le Pen probeert momenteel Carrel en zijn ideeën te
rehabiliteren. Ook Goldsmith draagt zijn steentje bij aan zijn opwaardering.
De Britse miljonair wil de bewoners van zijn "stabiele samenleving" straks
niet zozeer rationeel gaan beïnvloeden, maar hen "meer religieus en
emotioneel motiveren". "Alleen binnen de context van een kosmische of
ecologische religie kan gemaakt worden dat mensen zich realiseren dat de
vernieling van Gods creatie een zonde is." En zo moet volgens Goldsmith
iedere mens tot een zondaar worden, in de handen van een totalitaire
religie. Want wie leeft, vernielt in principe continu stukjes natuur. De
nieuwe mens moet zijn tijd gaan vullen met "rituele activiteiten", zodat
"iedereen zoals het hoort doordrongen blijft van het wereldbeeld en de
mythologie van de samenleving". En opdat de mensen trots worden op hun
eigen gemeenschap zullen de pleinen, als het aan Goldsmith ligt, vol komen
staan met beelden van religieuze en andere leiders.

Eric Krebbers 

Bronnen:
Goldsmith, De ecologische krisis, oorzaak en aanpak, 1970. In: The
Ecologist 1. (Bewerking in: TeKoS 85, 1997.)
Goldsmith, Basic principles of cultural ecology, 1971. In: The Ecologist 5.
Goldsmith, Limits of Growth in Natural Systems, 1971. In: Goldsmith (ed.),
Can Britain Survive?, 1971.
Goldsmith, Ethnocracy: The lesson from Africa, 1980. In: The Ecologist 4. 
Goldsmith, The Way, 1996. 
Ullrich Melle, Verscheidenheid, verbondenheid en zelfverwerkelijking, 1996.
In: Voeten in de Aarde, Janssens en Melle, 1996.
Goldsmith, Letter to George Monbiot and others, 1997.
Goldsmith, Tegen de "vooruitgang": gezin gemeenschap, demokratie, 1997. In:
 Pauwels (ed.), Hoe overleven we de dekadentie?, 1997.
Goldsmith, Ultimate freedom, 1998. In: Fourth World Review 92. 
Van den Broele, Collier, Edward Goldsmith: menselijk, al te menselijk?,
1998. In: Vrijbuiter, voorjaar 1998.
Goldsmith, Brief aan Silence, 1999.
Paul Gimeno, Een interview met Goldsmith. In: Oikos 3. 
http://www.syllepse.net/livres/Carrel.htm
Krebbers, Miljonair Goldsmith steunt links én extreem-rechts, augustus 1999.


-----------------------------------------------------------------
De Duurzaamlijst: | Abonnement opzeggen? Stuur een E-mail aan:
voor nieuws,      | majordomo@ddh.nl en schrijf in het tekstdeel:
opinie en overleg | unsubscribe duurzaamlijst
-----------------------------------------------------------------
Meer over de Duurzaamlijst op http://www.ddh.nl/duurzaam